Ám sát Boris Nemtsov – Phạm Đức Duy
Việc ám sát chính khách đối lập Boris Nemtsov vừa rồi có thể là một bước ngoặt lịch sử tại Nga trong lúc này. Một bước ngoặt sẽ dẫn đến một khung cảnh chính trị tồi tệ hơn, chứ không phải đưa đến những sự kiện tích cực chẳng hạn như phản ứng của quần chúng chống lại chủ nghĩa dân tộc quá khích hoặc một cuộc cách mạng tự do “mùa xuân Nga” như có nhiều người mong muốn.
Xu hướng tự do ở Nga đã sớm bị Putin bóp nghẹt từ khoảng thời gian cuối 2011 đầu 2012. Gần đây, các hành động của Putin và phản ứng của Tây phương qua cuộc xung đột địa chính trị về Ukraine cho ta thấy những cố gắng hầu đưa đến dân chủ, tự do, và lực lượng ủng hộ phương Tây vẫn không đáng kể và phù hợp trên chính trường Nga. Việc giết Nemtsov chỉ làm xu hướng này tăng thêm.
Chúng ta hiện không biết ai đã giết Nemtsov. Putin chắc không dại gì giết Nemtsov mặc dù Nemtsov là khuôn mặt lãnh tụ đối lập và được xem là người công khai chỉ trích Putin mạnh mẽ nhất. Logic nhất có lẽ là lực lượng chủ nghĩa dân tộc cuội, anti-Maidan. Nếu thế, có nghĩa là Putin đang gặp trở ngại nghiêm trọng với lực lượng an ninh nội bộ của chính mình. Kẻ nào đó đã cố tình qua mặt Putin trong việc ám sát hoặc lực lượng này đã bất lực để việc giết Nemtsov xảy ra ngay tại khu vực chính quyền kiểm soát an ninh chặt chẽ nhất.
Trong lúc mọi người đều muốn biết “Ai đã giết hại Nemtsov?”, có lẽ câu hỏi ưu tiên của Putin là “Ai đã cho phép điều này xảy ra?” Mối quan tâm chính không nói ra của Putin là giải quyết các vấn đề về năng lực và kiểm soát đối với lực lượng an ninh bảo vệ của chính mình.
Vụ giết Nemtsov ngay giữa Moscow, không xa điện Kremlin khiến Putin nhận ra sự thiếu kiểm soát của mình đối với các yếu tố rất nguy hiểm trong xã hội Nga, Putin sẽ phản ứng bằng cách thắt chặt thêm sự kiểm soát toàn diện của Kremlin về chính trị và xã hội Nga. Có hai trường hợp có thể xảy ra. Một: Putin sẽ thành công trong việc ổn định tình hình. Điều này sẽ dẫn đến một nước Nga độc tài, độc đoán hơn nữa, nhưng tương đối tạm ổn định. Hoặc: Putin thất bại, mọi việc ra khỏi tầm kiểm soát, và dẫn đến một chủ nghĩa dân tộc cực đoan hơn nữa so với hiện nay tại Nga.
Mục tiêu chính của Putin bây giờ là chủ nghĩa dân tộc cực đoan bên trong nước Nga. Họ là những mối đe dọa lớn nhất đối với chế độ của Putin, lớn hơn nhiều so với những cuộc biểu tình trên quảng trường Bolotnaya trong thời điểm 2011-2012. Mặc dù thực tế chính bản thân điện Kremlin đã từng xuyển dương chủ nghĩa dân tộc, Putin nhận ra rằng chủ nghĩa dân tộc cực đoan là một mối nguy hiểm. Sergey Ivanov, nhân vật số 2 của Putin, từng tuyên bố có mối đe dọa của chủ nghĩa dân tộc cực đoan, đại diện cho một nguy cơ rõ ràng tại Nga và nhà cầm quyền cần phải giải quyết. Chính quyền Putin cũng đã thẳng thừng tuyên bố rằng khi ngăn chặn những nguy cơ này, họ sẽ không để bị ràng buộc bởi những lo ngại về nhân quyền.
Cái chết của Nemtsov đã cho thế giới thấy phần nào con đường nước Nga đang hướng tới. Liệu phương Tây và chính những người dân Nga sẽ làm gì để cứu vãn.
5 March 2015