Chiến tranh tiền tệ Mỹ – Trung?

Tác giả Jacques Mistral đã bày tỏ nỗi lo sợ. Sợ cuộc khủng hoảng sẽ thô bạo quay lại từ năm 2014, do Quỹ Dự trữ Liên bang Mỹ chấm dứt chính sách tiền tệ hiện nay, gây ảnh hưởng đến các thị trường mới nổi. Sợ một tình trạng bất ổn kéo dài giữa nước xuất siêu và nhập siêu, mặc cho sự tự do lưu chuyển vốn chưa từng thấy từ một thế kỷ qua.

Tác giả còn sợ căng thẳng tăng lên trong quan hệ quốc tế: từ nay đến năm 2030 có thể xấu đi khi Trung Quốc từ chối mua trái phiếu ngân khố Mỹ. Để phản ứng lại, Hoa Kỳ có thể tuyên bố vỡ nợ, mở ra một cuộc đối đầu về địa chính trị…Qua những kịch bản viễn tưởng trên, cuốn sách nêu ra những nguy hiểm của một cuộc chiến tranh tiền tệ, mà việc hợp tác quốc tế không đầy đủ có thể gây ra.

Khi Đệ nhất Thế chiến nổ ra, ưu thế của Anh về hàng hải và thuộc địa cùng với thị trường tài chính đã yếu đi, bị cạnh tranh bởi một nước Đức đang vươn lên và sự cất cánh kinh tế của Hoa Kỳ. Tuy vậy đồng đô la Mỹ chỉ trở thành cột trụ của hệ thống tài chính thế giới thông qua hiệp định Bretton Woods từ năm 1944.

Jacques Mistral nhấn mạnh, cho dù thoát ra khỏi khủng hoảng năm 2008 với cái giá phải trả là hàng loạt biện pháp tiền tệ và ngân sách, quyền lực của Hoa Kỳ đang đi xuống. Trước hết là sự ra đời của đồng euro giúp có thêm một lựa chọn thay thế đồng đô la, cho dù liên minh tiền tệ này còn lỏng lẻo.

Nhưng nhất là trong những năm tới, Trung Quốc sẽ chính thức vượt qua Hoa Kỳ về tổng sản phẩm nội địa. Tuy nhiên với dân số đông gấp năm lần, và khoảng cách về công nghệ cũng như chiến lược không thể ngày một ngày hai được lấp đầy ! Và Bắc Kinh không muốn thả nổi đồng nhân dân tệ lâu dài.

Hai cường quốc này trở nên lệ thuộc vào nhau, nhưng quan hệ đôi bên lại bất xứng. Theo phân tích của tác giả, người ta không thể điều chỉnh chủ nghĩa tư bản toàn cầu hóa, vì trên thực tế có sự hiện diện của nhiều chủ nghĩa tư bản. Chẳng hạn tại Trung Quốc, dưới dạng một « nền kinh tế cộng sản theo xu hướng thị trường ». Các quốc gia mới nổi, không thuần nhất về chính trị, kinh tế hay xã hội, không chỉ bước vào cạnh tranh về kinh tế giữa họ với nhau hay với các nước phát triển, mà là các hệ thống giá trị bước vào cạnh tranh.

Một khi vẫn thống trị trật tự quốc tế cho dù tương đối, và giữ quyền phát hành đồng tiền dự trữ thế giới, Hoa Kỳ tránh được một cuộc khủng hoảng tài chính. Nhưng theo một số tác giả như Antoine Brunet, người viết cuốn « Đích nhắm bá chủ của Trung Quốc – đế quốc kinh tế » và François Langlet, tác giả cuốn « Cuộc chiến giữa các đế quốc – Trung Quốc đối đầu với Hoa Kỳ », thì sự đối kháng giữa Bắc Kinh và Washington đã bắt đầu từ lâu.

Các nhà phân tích có óc thực tế khuyến cáo Ngân hàng Trung ương châu Âu không nên để đồng euro trở thành kẻ bại trận trong cuộc chiến tiền tệ này, mà nên tiến hành một chính sách linh hoạt cho đồng tiền chung trên thị trường.

Cuốn sách của tác giả Jacques Mistral còn đặt vấn đề một hiệp ước hòa bình để chấm dứt leo thang chiến tranh tiền tệ. Nhiều nhà kinh tế đưa ra các đề nghị cơ cấu lại hệ thống tài chính quốc tế như quản lý luồng vốn hay đánh thuế các giao dịch tài chính. Năm 2010, giải Nobel kinh tế 2001 Joseph Eugene Stiglitz đã gởi báo cáo lên Liên Hiệp Quốc đề nghị cải cách tài chính.

Nhưng chính những người lãnh đạo mới là người quyết định. Jacques Mistral có vẻ đòi hỏi khá nhiều : ông hy vọng Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) có đầy đủ quyền lực như cái tên của tổ chức này đã gợi lên. IMF có thể phát hành một đồng tiền quốc tế được tính toán dựa theo một rổ tiền tệ, và hội đồng quản trị của định chế này bao gồm bộ trưởng Tài chính các nước G20.

Các cường quốc kình địch như Trung Quốc và Hoa Kỳ với các hệ thống chính trị và kinh tế quá khác nhau, liệu có thể thỏa thuận được để cùng hợp tác chia sẻ một ưu tiên mà lâu nay chỉ dành cho đồng đô la ? Tác giả cho rằng người ta có thể ngẫm nghĩ…và nghi ngờ khả năng này.