“Tất cả nhiều nguyên nhân đã hạ bệ Assad của Syria”
Nhận xét
Các phân tích của tác giả về sự sụp đổ không quá bất ngờ tại của chế độ độc tài trong suốt 50 năm qua tại Syria làm cho người ta liên tưởng đến dòng thác cách mạng màu mới đang trỗi dậy tại Ả rập mang những nét rất đặc thù nó không có ngoại lệ, không có vùng cấm cho bất kỳ chế độ độc tài nào dù ở phần đất nào trên thế giới
– Chiến thắng của cuộc nổi dậy Hồi giáo Syria phần lớn là vì đồng minh của Syria là Iran, Hezbollah và Nga đã không thể giúp ông Bashar al Assad vì Iran và Hezbollah đã bị thiệt hại do xung đột với Israel, trong khi Nga đang sa lầy ở Ukraine”.
– Cha của Bashar al Assad, Hafez al-Assad có nguồn gốc là tộc nghèo Alawite, sau khi lên chức tổng thống Syria, Hafez đã thăng chức cho những người ủng hộ mình trong Đảng cầm quyền Baath có cùng gốc Alawite trong khi người Sunni, Druze và Ismaili bị loại khỏi quân đội và đảng Baath. Chế độ độc tài kéo dài 30 năm của Hafez al-Assad đã chứng kiến sự chuyển đổi của Syria thành một chế độ độc tài theo chế độ cha truyền con nối từ Hafez sang Bashar al-Assad.
Hệ thống chính trị mới được lãnh đạo bởi các nhóm tinh hoa của đảng Baath do người Alawite thống trị, những người trung thành nhiệt thành với gia đình Assad và kiểm soát kinh tế, quân đội, lực lượng an ninh và cảnh sát mật.
Trong khi người Hồi giáo Sunni chiếm đa số ở Syria thì ở Iran người Shía Islam chiếm đa số đây là hai tôn giáo lớn đối nghịch và kình chống nhau rất quyết liệt .
Với sự hỗ trợ về quân sự, chính trị từ Iran và Hezbollah cho Syria, cuộc chiến của các lực lượng nổi dậy thành công chống lại ông Bashar Assad không chỉ mang tính chủng tộc mà còn mang tính một cuộc thánh chiến nữa,
Chế độ độc tài Assad sỡ dĩ tồn tại gần 20 năm là nhờ có hỗ trợ lớn lao về quân sự từ Nga, Iran, từ quân độị, lực lượng an ninh, mạng lưới dân quân Syria, đặc biệt là các đơn vị Vệ binh Cộng hòa tinh nhuệ và một cơ quan tình báo rộng lớn—cả hai đều có lực lượng đông đảo có gốc dân tộc Alawi
Quân đội Syria gồm những người Hồi giáo Sunni là nhóm dân tộc liên tục phản đối Assad và thường bị ông ta đàn áp dã man, Bộ máy an ninh cai trị Syria bằng tay sắt, nhưng những khó khăn kinh tế dai dẳng và xung đột vũ trang triền miên đã đưa tới nạn thiếu cả nguồn lực lẫn tính hợp pháp cho nên chế độ đã không còn kiểm soát như trước nữa, họ không có đủ tinh thần để chống lại .
Từ sự sụp đổ của chế độ độc tài, tộc trị, đảng trị ở Syria đã giúp soi rọi sâu thêm vào thế chông chênh, dễ vở của đảng cộng sản đang nắm quyền thống trị tại Việt Nam mà các “chuyên gia” quốc tế coi đó như là sự ổn định thần kỳ như cây tre uyển chuyển gồng mình trước giông to bão lớn
Đảng csVN tiếp tục tồn tại phần lớn là nhờ dựa vào bộ máy hành chính quan liêu tham nhũng, một hệ thống an ninh sắt máu, lộng hành vô đối dựa vào Trung Quốc và Nga về chính trị, quân sự nhằm duy trì sự ổn định bề ngoài và qua hội nhập toàn cầu, đầu tư từ các nước cùng thặng dư mậu dịch gần 100 tỉ đô US hàng năm với Hoa Kỳ .
Liệu cái ổn định tạm thời nầy có tiếp tục nữa hay không khi mà các trục giúp chế độ trụ được đang ngày càng xung khắc nhau, trở thành đối đầu quyết liệt lan rộng ra nhiều lĩnh vực, địa dư và vùng ảnh hưởng
Chế độ cộng sản tại VN ngày nay sinh ra từ thời chiến tranh lạnh của thế kỷ trước, là sản phẩm của cuộc đối đầu giữa phe XHCN và Tự Do để rồi trở thành tiền đồn của phe CNXH tại Ðông Nam Á và VN ngày nay đương nhiên là đồng minh ý thức hệ CS, có cơ chế tổ chức chinh trị, kinh tế, xã hội tương đồng vừa là láng giềng với Trung Quốc cùng chia sông sẽ núi cho nên vì sự sống còn cũng phải nương tựa vào nhau và chia sẽ vận mệnh chính trị khi có nguy cơ ập tới
Hoa Kỳ Tự Do và Trung Quốc cộng sản cùng Nga độc tài là hai thái cực rất khác nhau, xung khắc từ bản chất giữa họ chỉ hòa hoãn khi có nhu cầu ngoài ra thì luôn đối đầu, sống mái, một là được [thắng] hoặc hai thua [bại]
Trong những ngày sắp tới khi các chính sách MAGA làm cho nước Mỹ vĩ đại trở lại của tân tổng thống Trump dự trù sẽ được thi hành nhằm củng cố vị trí số một hoàn cầu, một cuộc chiến tranh về kinh tế, thương mại kỹ thuật, quân sự và chính trị khốc liệt sẽ được triển khai và bùng nổ nó sẽ định hình cho một thế trận mới, một trật tự thế giới mới, có lằn ranh rõ ràng, có quyền lợi cụ thể được đổi chác thì các sáo ngữ “nâng cấp quan hệ chiến lược toàn diện” giữa Mỹ và VN hay “6 vàng 4 tốt” giữa Hà nội và Bắc Kinh không còn ý nghĩa gì nhiều trong thực tế.
Khi dựa vào một bên để duy trì quyền thống trị và dựa vào bên kia để ổn định kinh tế xã hội lại là hai bên luôn xung khắc đối đầu, khi được bên nầy thì sẽ mất bên kia,
Khi Hà nội không thể đáp ứng đòi hỏi của Bắc Kinh hoặc đến lúc phải chọn bên giữa Hoa Kỳ cùng đồng minh và Trung Quốc & Nga, Hà nội đang rơi vào thế mâu thuẫn nội tại không lối thoát, đại loạn ắt sẽ bùng nổ trong Ðảng CS báo hiệu cho sự sụp đổ bất ngờ vô phương cứu chữa,
Sự đổ sụp của bất cứ thể chế độc tài như Bangladesh vừa qua nay đến Syria và sắp tới có thể là Myanmar, Cuba, Bắc Hàn, Venezuala, Campuchia, Lào hoặc VN thậm chí cả Nga hay Trung quốc… đều có chung đặc điểm là khi chế độ mất độc quyền kiểm soát về kinh tế, xã hội, quân đội hay chính trị đó chính là thời điểm của sự kết thúc.
Bất cứ loại độc tài cho dù là đỏ [cộng sản], gia đình trị, quân trị hay đạo trị đều có hồi kết cục sụp đổ giống nhau như câu thơ mô tả hai chị em Thúy Kiều và Thúy Vân trong truyện Kiều tuy là hai người khác nhau nhưng “mỗi người mỗi vẽ – mười phân vẹn mười”.
Lê Văn
Tất cả nhiều nguyên nhân đã hạ bệ Assad của Syria
Các đồng minh của Syria là Iran, Nga và Hezbollah đã không trả lời lời kêu gọi giúp đỡ
của Assad trong khi Quân đội Syria nhanh chóng sụp đổ dưới sự tấn công của quân nổi
dậy
DANIEL WILLIAMS – Ngày 9 tháng 12 năm 2024
Tất cả nhiều nguyên nhân đã hạ bệ Assad
của Syria
Hình ảnh Tổng thống Syria Bashar Assad, người đầy vết đạn, được nhìn
thấy trên mặt tiền của văn phòng chính quyền Tỉnh sau khi phe đối lập
chiếm Hama, Syria, thứ sáu, ngày 6 tháng 12 năm 2024.
(Ảnh: X Screengrab)
Chiến thắng của cuộc nổi dậy Hồi giáo lật đổ nhà độc tài trọn đời của
Syria Bashar al-Assad không chỉ xuất phát từ sự yếu kém của quân đội
Syria mà còn từ sự không sẵn lòng giúp đỡ của các đồng minh Iran, lực
lượng dân quân Hezbollah của Lebanon và Nga trong giờ phút cần
thiết.
Một thập kỷ trước, ba đồng minh này đã hỗ trợ Assad trong việc chống
lại cuộc nổi loạn vũ trang của một nhóm phiến quân hỗn hợp nổi lên
từ các cuộc biểu tình dân sự Mùa xuân Ả Rập đã lan rộng khắp Trung
Đông. Với sự giúp đỡ của không quân Nga và lực lượng bộ binh
Lebanon được Iran hỗ trợ, Assad cuối cùng đã tàn bạo đẩy phiến quân
Syria có vũ trang vào một khu vực ở phía tây bắc xa xôi của quốc gia
này.
Quay trở lại hiện tại, chỉ có một trong những đồng minh đó có thể giúp
Assad chống lại cuộc tấn công mới nhất của quân nổi dậy. Nhưng họ
chỉ giúp đỡ tượng trưng và tất cả đều quá ít, quá muộn:
Iran, quốc gia đứng đầu cái mà họ gọi là “Trục kháng cự” khu vực
nhưng hiện đang tham gia vào một cuộc chiến tranh ủy nhiệm với
Israel, gần đây đã bị tổn thương bởi các cuộc tấn công bằng tên lửa của
Israel. Tehran nói với Assad rằng họ sẽ chỉ gửi một số máy bay không
người lái và tên lửa để bảo vệ chính phủ của nhà lãnh đạo Syria.
Hezbollah, những thủ lĩnh hàng đầu của họ đã bị giết trong nhiều cuộc
tấn công bằng vũ khí từ xa của Israel và những người lính của họ đã bị
bắn phá khắp miền nam Lebanon và ở Beirut, chỉ cử một cặp “cố vấn”
đến Damascus và Homs vào thứ sáu tuần trước (ngày 6 tháng 12).
Những người nổi loạn đã chiếm Homs vào thứ bảy và sau đó nhanh
chóng tiến về thủ đô.
Nga, lực lượng của họ tham gia vào nỗ lực chậm chạp nhằm đè bẹp sự
kháng cự của Ukraine, đã không cam kết hỗ trợ Assad, mặc dù Syria có
một cặp căn cứ quân sự của Nga. Bộ trưởng Ngoại giao Sergei Lavrov
cho biết chỉ có cuộc tấn công của phiến quân là sai. “Không thể chấp
nhận được việc để nhóm khủng bố kiểm soát lãnh thổ”, Lavrov nói,
người đang tham dự một hội nghị ở Qatar với các quan chức từ Thổ
Nhĩ Kỳ và Iran nhằm tìm cách chấm dứt xung đột ở Syria.
“Tốc độ tiến quân gần đây của các nhóm vũ trang ở miền bắc Syria
khiến Damascus bất ngờ”, Trung tâm nghiên cứu Carnegie Russia
Eurasia, một nhóm nghiên cứu có trụ sở tại Berlin, viết. “Nhưng việc
chế độ Bashar al-Assad không thể ngăn chặn quân nổi dậy có thể dễ
dàng giải thích bằng sự yếu kém của các đồng minh: Iran và Hezbollah
đã bị tổn hại do xung đột với Israel, trong khi Nga bận tâm với cuộc
chiến ở Ukraine”.
Còn quân đội Syria thì sao? Phần lớn là lực lượng được trang bị kém
gồm những người Hồi giáo Sunni, nhóm dân tộc chiếm đa số ở Syria –
nhóm dân tộc liên tục phản đối Assad và thường bị ông ta đàn áp.
Khi quân nổi dậy tiến vào cuối tháng trước, các đơn vị quân đội Syria tan
rã, khiến các thành phố Aleppo, Hamas và Homs và cuối cùng là
Damascus không còn khả năng phòng thủ.
Các nhà phân tích cho biết những khó khăn kinh tế dai dẳng và xung
đột vũ trang liên miên đã ảnh hưởng đến xã hội Syria nói chung và
tinh thần quân đội nói riêng. Quân đội Syria chủ yếu bao gồm những
người nhập ngũ.
“Sự sụp đổ của quân đội là sự phản ánh của sự sụp đổ chung hơn trong
các thể chế nhà nước Syria,” Jihad Yazigi, biên tập viên của Syria
Report cho biết. “Có một cảm giác sâu sắc trong các khu vực của chế
độ rằng mọi thứ không chỉ không được cải thiện mà còn không có triển
vọng mọi thứ sẽ tốt hơn.”
“Việc lực lượng an ninh tan rã là một điều hơi bất ngờ, nhưng không
phải là điều bất ngờ lớn”, Nathanial Hall, một nhà nghiên cứu tại
Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế, một nhóm nghiên cứu
có trụ sở tại Washington, cho biết. “Họ không có đủ tinh thần để chống
lại một điều gì đó như thế này”.
Ngoài sự hỗ trợ quân sự chính thức của mình, Assad còn dựa vào lực
lượng dân quân trong nước không muốn hoặc không có khả năng
ngăn chặn cuộc tấn công của quân nổi dậy. Ngoài ra, ông còn dựa vào
các đơn vị Vệ binh Cộng hòa tinh nhuệ và một cơ quan tình báo rộng
lớn—cả hai đều có lực lượng đông đảo gồm những nhân viên dân tộc
Alawi đáng tin cậy trong trường hợp họ cần trấn áp những đối thủ
trong nước.
Không rõ Lực lượng Vệ binh Cộng hòa đóng quân ở đâu khi quân nổi
dậy tiến về Damascus và các sĩ quan tình báo hiện đang ở đâu.
Hệ thống gián điệp trong nước của Syria, trong mọi trường hợp, đã
suy thoái từ lâu trước cuộc nổi loạn. “Bộ máy an ninh nhà nước vẫn cai
trị Syria bằng nắm đấm sắt, nhưng chế độ không còn kiểm soát đất
nước như trước nữa. Nó thiếu cả nguồn lực và tính hợp pháp để mang
lại hòa bình và ổn định”, Chatham House, một viện nghiên cứu có trụ
sở tại London, đã viết.
Người chiến thắng trong sự thay đổi vận mệnh đột ngột này là một
nhóm các nhóm phiến quân khác nhau, phần lớn có trụ sở ở đông bắc
Syria, mặc dù một số cũng rải rác dọc theo biên giới phía nam và phía
bắc xa xôi của nước này.
Nhóm lớn nhất là Hayat Tahrir al-Sham (HTS), dịch sang tiếng Anh là
Tổ chức Giải phóng Levant. HTS là nhóm đã tiến vào Damascus. Thủ
lĩnh của HTS, Abu Muhammad al-Jolani , trước đó đã được nhìn thấy
đang đi xuống các bậc thang của lâu đài Citadel đồ sộ ở Aleppo, bị đám
đông ủng hộ vây quanh, khi HTS chiếm được thành phố vào tuần
trước.
HTS ban đầu liên minh với al-Qaeda, một tổ chức cố gắng thành lập
một nhà nước Hồi giáo cực đoan ở Syria. Nhóm này đã cắt đứt quan
hệ với tổ chức này vào năm 2017. Trong một động thái nhằm thu hút
sự khoan dung của nước ngoài, nếu không muốn nói là sự ủng hộ,
HTS đã cam kết không thực hiện các cuộc tấn công khủng bố bên
ngoài Syria. Hoa Kỳ và Liên minh Châu Âu vẫn coi đây là một tổ chức
khủng bố.
HTS đã cai quản hiệu quả tỉnh Idlib ở đông bắc Syria trong những
năm gần đây. Trong cuộc nội chiến kéo dài, hàng ngàn người tị nạn đã
chạy trốn đến khu vực Idlib cũng như đến Lebanon và Thổ Nhĩ Kỳ. Có
rất nhiều tân binh nghèo khổ để lấp đầy hàng ngũ của nó.
Nhiệm vụ tiếp theo của HTS sẽ là thiết lập quyền kiểm soát của chính
phủ đối với lãnh thổ mà họ thống trị. Điều đó có lẽ sẽ loại trừ vùng ven
biển Syria và các khu vực nhỏ nơi quân đội Hoa Kỳ đóng quân ở phía
bắc Syria và gần Jordan về phía nam.
Một số đồng minh đã tham gia vào cuộc tấn công chớp nhoáng gần đây
kết thúc bằng việc chiếm được Damascus. Một trong số đó, Lực lượng
Dân chủ Syria, là một nhóm người Kurd được Hoa Kỳ tài trợ. Một
nhóm khác, Quân đội Quốc gia Syria, được Thổ Nhĩ Kỳ tài trợ và được
thuê để chống lại những người ly khai người Kurd ở Syria, những
người có thể muốn giúp người Kurd Iraq ly khai khỏi Iraq.
Mặt khác, đồng minh của Assad là Nga, điều hành một căn cứ hải quân
trên bờ biển Địa Trung Hải và một đội quân trong đất liền. Lực lượng
Nga đã phô trương pháo binh và tên lửa xung quanh các căn cứ của
mình trong những ngày gần đây, trong trường hợp quân nổi dậy có thể
tiếp cận.
Trong khi đó, trong một tuyên bố vô thưởng vô phạt, Iran kêu gọi
“chấm dứt nhanh chóng các cuộc xung đột quân sự, ngăn chặn các
hành động khủng bố và bắt đầu đối thoại quốc gia”. Hezbollah vẫn giữ
im lặng.
Chính phủ Hoa Kỳ, bị cuốn vào quá trình chuyển đổi chính trị từ Tổng
thống vịt què Joe Biden sang Tổng thống đắc cử Donald Trump, đã
phản ứng thận trọng với vụ tiếp quản. Chính quyền Biden chỉ nói rằng
họ đang “theo dõi chặt chẽ các sự kiện bất thường ở Syria”.
Trump đã đưa ra một thông điệp nồng nhiệt hơn trên phương tiện
truyền thông xã hội: “Assad đã ra đi. Ông ta đã chạy trốn khỏi đất
nước của mình. Người bảo vệ ông ta, Nga, Nga, Nga, do Vladimir
Putin lãnh đạo, không quan tâm đến việc bảo vệ ông ta”, ông viết.
“Nga và Iran hiện đang trong tình trạng suy yếu, một bên là vì
Ukraine và nền kinh tế tồi tệ, bên kia là vì Israel và thành công trong
chiến đấu của họ”.
Có lẽ quên rằng mình vẫn chưa phải là tổng thống, Trump kết luận
rằng Hoa Kỳ sẽ không can dự vào bất kỳ vấn đề nào.
DANIEL WILLIAMS
Daniel Williams là cựu phóng viên nước ngoài của The Washington Post, Los
Angeles Times và Miami Herald và là cựu nghiên cứu viên của Human Rights
Watch. Cuốn sách Forsaken: The Persecution of Christians in Today’s Middle
East của ông được xuất bản bởi O/R Books. Hiện ông đang sống tại Rome.
Hoàng Đình Khuê – Chuyển ngữ.
Ngày 9 tháng 12 năm 2024