Phân tích: Một thế hệ mới những người tìm kiếm dân chủ Trung Quốc tập trung tại Tokyo.
‘Nữ thần Dân chủ’ đến Nhật Bản kỷ niệm 35 năm Thiên An Môn
KATSUJI NAKAZAWA, Nikkei senior staff writer JUNE 6, 2024 08:00 JST
Katsuji Nakazawa là nhân viên cấp cao và biên tập viên của Nikkei có trụ sở tại Tokyo. Ông đã sống bảy năm ở Trung Quốc với tư cách là phóng viên và sau đó là trưởng văn phòng Trung Quốc. Ông là người nhận giải thưởng Nhà báo Quốc tế Vaughn-Ueda năm 2014.
Năm 1905, Tokyo trở thành cái nôi của Cách mạng 1911 của Trung Quốc, lật đổ nhà Thanh, triều đại đế quốc cuối cùng và thành lập nước Cộng hòa Trung Hoa.
Gần 120 năm trôi qua, thủ đô của Nhật Bản đã nổi lên như một căn cứ cho một phong trào tương tự kêu gọi dân chủ ở Trung Quốc đại lục và Hồng Kông, với nhiều người Trung Quốc thậm chí có thể trở thành “những chiến binh cách mạng” trong tương lai tập trung tại đô thị này.
Diễn biến đáng ngạc nhiên này xảy ra 35 năm sau vụ đàn áp đẫm máu tại Quảng trường Thiên An Môn của Trung Quốc đối với những sinh viên biểu tình ủng hộ dân chủ vào ngày 4 tháng 6 năm 1989, làm dấy lên sự lên án quốc tế và các biện pháp trừng phạt của phương Tây.
Theo thống kê của Nhật Bản, vào cuối năm 2023, chỉ có hơn 820.000 cư dân Trung Quốc tại Nhật Bản, tăng 8% so với một năm trước đó. Con số này không bao gồm nhiều người Trung Quốc sống ở Nhật Bản nhưng thường xuyên đi du lịch nước ngoài.
Xu hướng này có thể phản ánh mức độ khó khăn của cuộc sống ở Trung Quốc, nơi có một xã hội bị giám sát cực đoan và nền kinh tế trì trệ. Xem xét những cái bóng song sinh này, không có gì ngạc nhiên khi ngày càng nhiều cư dân Trung Quốc ở Nhật Bản có được thị thực quản lý kinh doanh và thị thực chuyên nghiệp có tay nghề cao để họ có thể ở lại.
Nhiều người trong số những cư dân Trung Quốc ở Nhật Bản này đang mang theo số tiền đáng kể và mua bất động sản, góp phần làm tăng giá trị bất động sản gần đây. Không giống như ở Trung Quốc, nơi đang trải qua thị trường bất động sản giảm phát, giá trị tài sản mới của những người di cư này có thể được bảo vệ tốt hơn ở Nhật Bản.
Trong số những người Trung Quốc di cư sang Nhật Bản có những trí thức, nhà báo và nhà quản lý doanh nghiệp nổi tiếng. Điều này rất đáng chú ý vì nó phản ánh các mô hình từ gần 120 năm trước khi Tokyo trở thành cái nôi của Cách mạng 1911 của Trung Quốc.
Tongmenghui, một hiệp hội chính trị được biết đến bằng tiếng Anh là Liên minh Trung Quốc hoặc Liên đoàn Thống nhất Trung Quốc, được thành lập tại Tokyo vào ngày 20 tháng 8 năm 1905.
Vào thời điểm đó, những nhân vật chủ chốt của Trung Quốc mơ về một cuộc cách mạng đang tập trung tại thủ đô Nhật Bản và chuẩn bị cho một cuộc cách mạng trong khi biết rằng họ nằm ngoài tầm đàn áp của triều đại nhà Thanh.
Ở Nhật Bản, nhiều tổ chức cách mạng khác nhau – bao gồm Xingzhonghui
(Phục hưng Trung Quốc Hội), được thành lập ở Hawaii bởi Tôn Trung Sơn, cha đẻ của Cách mạng Trung Quốc, và Huaxinghui (Hiệp hội Phục hưng Trung Quốc), do Huang Xing lãnh đạo – đã có thể hợp lực và thành lập Tongmenghui.(Liên minh Trung Quốc)
Được biết, trời đã mưa rất to khi sự kiện thành lập Tongmenghui được tổ chức tại một ngôi nhà theo phong cách phương Tây và thu hút hơn 100 người tham dự, trong đó có cả người Trung Quốc. Ba giờ sau, Tôn được bầu làm lãnh đạo của nhóm thống nhất và một cương lĩnh mà sau này được gọi là Ba nguyên tắc của Nhân dân đã được thông qua.
Địa điểm diễn ra nằm trong khu biệt thự của Kihachiro Okura, người sáng lập Okura Zaibatsu, một tập đoàn do gia đình điều hành, người đã hỗ trợ tài chính cho Tôn Trung Sơn. Đứng ở đó hiện nay là The Okura Tokyo, một khách sạn sang trọng và trong khuôn viên khách sạn là một tượng đài được khánh thành vào năm 2019 để tưởng nhớ sự kiện năm 1905. Nó có khắc dòng chữ “Cái nôi của Tongmenghui”.
Đảng Cộng sản Trung Quốc không muốn nói về việc Tokyo là căn cứ của cuộc cách mạng Trung Quốc như thế nào.
Dưới sự lãnh đạo của Chủ tịch Tập Cận Bình, đồng thời là tổng bí thư đảng, ĐCSTQ có một chiếc rìu chính trị để nghiền nát cả lịch sử Cách mạng Cộng sản Trung Quốc năm 1949 và Đài Loan, hòn đảo tự trị tự xưng là Cộng hòa Trung Hoa.
Tuy nhiên, hàng năm một bức chân dung của Tôn, cha đẻ của cuộc cách mạng năm 1911 của Trung Quốc, được treo cùng với bức chân dung của Mao Trạch Đông, người sáng lập ra “một Trung Quốc mới”, Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa, tại Quảng trường Thiên An Môn ở Bắc Kinh vào ngày 1 tháng 10, Ngày Quốc Khánh của Trung Quốc.
Cách tượng đài Tokyo khoảng 10 phút đi bộ, tại hội trường bên trong Tòa nhà Văn phòng Thành viên thứ nhất của Hạ viện, một sự kiện đã được tổ chức vào thứ Hai, trước lễ kỷ niệm 35 năm vụ đàn áp Thiên An Môn, để tưởng nhớ các nạn nhân của vụ thảm sát Thiên An Môn. 1989.
Khoảng 160 người đã tham dự, trong đó có một nhóm cư dân Trung Quốc tại Nhật Bản kêu gọi dân chủ hóa ở Trung Quốc, các thành viên của Tổ chức Ân xá Quốc tế Nhật Bản và các nghị sĩ Nhật Bản. Những ngọn nến được thắp sáng được sắp xếp thành chữ “8964”, có nghĩa là ngày 4 tháng 6 năm 1989, ngày diễn ra cuộc đàn áp.
Buổi lễ diễn ra xung quanh bức tượng Nữ thần Dân chủ “thứ ba”, mặc dù là một bức tượng thu nhỏ.
Bức tượng Nữ thần Dân chủ ban đầu được xây dựng bởi những người biểu tình ủng hộ dân chủ tại Quảng trường Thiên An Môn vào năm 1989. Bức tượng này sẽ không được trưng bày lần nữa ở Trung Quốc vì nó đang bị giám sát nghiêm ngặt.
Bức tượng Nữ thần Dân chủ thứ hai được đặt trong khuôn viên Đại học Trung Hoa Hồng Kông để tưởng nhớ sự kiện diễn ra tại Quảng trường Thiên An Môn năm 1989.
Khi những người biểu tình vào năm 2019 tổ chức biểu tình rầm rộ ở Hong Kong, thuộc địa cũ của Anh và hiện là đặc khu hành chính của Trung Quốc, bức tượng đó đã đội mũ bảo hiểm màu vàng, màu tượng trưng cho phong trào biểu tình.
Bức tượng Hồng Kông đột ngột bị dỡ bỏ vào cuối năm 2021. Nó sẽ không bao giờ được dựng hoành tráng nữa ở Hồng Kông, nơi luật an ninh quốc gia có hiệu lực vào tháng 6 năm 2020 và sắc lệnh an ninh quốc gia có hiệu lực khoảng ba tháng trước.
Điều này giải thích tại sao bức tượng Nữ thần Dân chủ thứ ba lại xuất hiện ở Tokyo, nơi người dân Trung Quốc vẫn có thể tự do bày tỏ quan điểm của mình. Diễn biến này lật sang một trang khác trong lịch sử các phong trào dân chủ ở Trung Quốc đại lục và Hồng Kông.
Sự xuất hiện của tượng Nữ thần Dân chủ ở ba nơi gợi nhớ đến Mặt trời. Sau cuộc nổi dậy Quảng Châu lần thứ nhất thất bại năm 1895, Tôn phải sống lưu vong. Ông bị chính quyền nhà Thanh truy đuổi và bắt giữ ở London. Sau khi được trả tự do với sự giúp đỡ của một trong những giáo viên cũ của mình, ông kiên trì tiếp tục các hoạt động cách mạng của mình trong khi đi du lịch đến Nhật Bản, Singapore, Hà Nội và Penang ở khu vực ngày nay là Malaysia và các nơi khác.
Cuộc hành trình đầy gian khổ của ông đã báo trước hoàn cảnh hiện tại xung quanh những người Trung Quốc ủng hộ dân chủ. Ngày nay ngay cả sinh viên Trung Quốc sống ở nước ngoài cũng chịu áp lực mạnh mẽ từ chính quyền Trung Quốc. Nếu họ chỉ trích đảng hoặc phủ nhận đảng này – ngay cả trong khuôn khổ nghiên cứu học thuật – hoặc tham gia vào các cuộc tụ tập ủng hộ dân chủ ở nước chủ nhà, họ sẽ bị giám sát bằng cách này hay cách khác.
Cha mẹ của họ và những người khác vẫn còn ở Trung Quốc cũng sẽ phải chịu áp lực trắng trợn từ chính quyền.
Nếu bạn vẽ một hình ảnh tưởng tượng đặt cạnh con đường của các bức tượng Nữ thần Dân chủ dẫn đến Tokyo với hành động của Mặt trời vào cuối thế kỷ 19 và đầu thế kỷ 20 dẫn đến sự ra đời của Tongmenghui ở Tokyo, bạn có thể rút ra kết luận gì?
Mặc dù quả cầu pha lê đặc biệt này không cung cấp một bức tranh rõ ràng về tương lai, nhưng có lẽ nó cho thấy rằng người Trung Quốc ở nước ngoài, các nhà đầu tư và người có thị thực hiện đang tập trung tại Nhật Bản đang thực hiện một số bước đi quan trọng.
https://zip.lu/3jx9Y – [Lê Văn dịch lại]