Phân tích: Lời khuyên của Putin có khiến ông Tập thanh trừng bộ trưởng ngoại giao?
[internet image]
Sau khi Tần Cương mất tích, Bắc Kinh thay đổi lập trường về cuộc chiến Ukraine
KATSUJI NAKAZAWA, biên tập viên cấp cao của Nikkei
NGÀY 14 THÁNG 12 NĂM 2023 04:00 JST
Mùa hè năm ngoái, sau khi Trung Quốc dường như đang thay đổi lập trường về cuộc chiến của Nga ở Ukraine, Vladimir Putin đã tìm ra cách để đưa Tập Cận Bình về phe mình. © Kyodo
Những vấn đề thúc đẩy các quyết định chính trị đôi khi có thể quá kịch tính hoặc kỳ lạ đến mức khó tin.
Các nguồn tin quen thuộc với quan hệ Trung-Nga tiết lộ, vụ thanh trừng bất ngờ và bí ẩn của Bộ trưởng Ngoại giao Tần Cương vào mùa hè này có thể là do Moscow báo tin.
Một nguồn tin cho biết: “Tần Cương trở thành nạn nhân đầu tiên của cuộc chiến thông tin phản ánh sự bất hòa giữa Trung Quốc và Nga”. “Vấn đề này rất sâu sắc.”
Qin bất ngờ bị cách chức vào cuối tháng 7. Nguồn tin cho biết, đây là một sự cố quan trọng ảnh hưởng đến động lực chính trị quốc tế liên quan đến việc Nga xâm lược Ukraine. Việc sa thải cũng được thực hiện như một biện pháp phòng ngừa trước hội nghị thượng đỉnh giữa Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình và người đồng cấp Mỹ Joe Biden tại Mỹ vào tháng 11.
Đây là một vở kịch chính trị phức tạp trong đó Trung Quốc và Nga chia sẻ vai trò chính, còn Mỹ đóng vai phụ.
Mọi chuyện bắt đầu vào cuối tháng 5 khi một phái đoàn do Li Hui, cựu đại sứ Trung Quốc tại Nga dẫn đầu, đến thăm Ukraine và gặp Tổng thống Volodymyr Zelenskyy. Cuộc họp chỉ ra rằng Bắc Kinh đang bắt đầu thay đổi quan điểm đối với cuộc chiến Nga-Ukraine.
Điều quan trọng cần lưu ý là sứ mệnh của Li diễn ra khi Ukraine đang có động lực mạnh mẽ để phát động một cuộc phản công chống lại các lực lượng xâm lược của Nga.
Ngay sau cuộc gặp với phái đoàn Trung Quốc tại Kiev, Zelenskyy đã tới Hiroshima, Nhật Bản để tham dự hội nghị thượng đỉnh Nhóm Bảy nước. Chiếc máy bay của ông, mượn của chính phủ Pháp, phải bay một quãng đường đáng kể qua Trung Quốc đại lục.
Thật tự nhiên khi kết luận rằng chính phủ Pháp đã nhận được sự cho phép trước từ Bắc Kinh. Đạt được sự chấp thuận từ Trung Quốc, nước có ảnh hưởng đến Nga, là điều quan trọng nếu Pháp muốn ngăn máy bay bị máy bay quân sự Nga cản trở và đảm bảo Zelenskyy sẽ đến Nhật Bản an toàn.
Về phần Trung Quốc, họ muốn hợp tác để đảm bảo an toàn cho Zelenskyy khi nước này mới bắt đầu chuyển sang làm trung gian hòa giải giữa Ukraine và Nga.
Trong hội nghị thượng đỉnh G7, Zelenskyy đã chỉ trích Nga và kêu gọi cộng đồng quốc tế hỗ trợ.
Ông cũng đi tham quan Bảo tàng Tưởng niệm Hòa bình Hiroshima cùng với Thủ tướng Nhật Bản Fumio Kishida. Tràn đầy sức sống, Zelenskyy đã gây ấn tượng mạnh mẽ.
Nga có thể đã thất vọng vì bối cảnh chính trị toàn cầu đang thay đổi, thậm chí có lẽ lo sợ rằng Trung Quốc đang tạo ấn tượng rằng họ đang hỗ trợ nhà lãnh đạo Ukraine dưới danh nghĩa hòa giải hòa bình.
Ông Tập đã đến thăm Nga vào cuối tháng 3 để gặp Tổng thống Vladimir Putin. Đây là chuyến đi nước ngoài đầu tiên của ông Tập kể từ khi ông đảm nhiệm nhiệm kỳ lãnh đạo cao nhất Trung Quốc lần thứ ba chưa từng có vào tháng 10 năm 2022. Và cả hai nhà lãnh đạo có thể đều muốn thể hiện tình bạn thân thiết của mình.
Nhưng chưa đầy hai tháng sau, phái đoàn ngoại giao Trung Quốc đã tới Ukraine, rõ ràng là đi ngược lại mong muốn của Nga. Tại thời điểm này, Moscow ít nhất phải nghi ngờ rằng Trung Quốc, một đồng minh đáng tin cậy, đang thay đổi lập trường cơ bản về cuộc chiến.
Dù vậy, mối quan hệ Trung-Nga ngày càng căng thẳng hơn những gì người ngoài có thể tưởng tượng, với việc Nga cuối cùng đã đánh một canh bạc lớn: Sẽ thả một quả bom thông tin vào Bắc Kinh. Chủ đề của thông tin đó khi đó là Bộ trưởng Ngoại giao Tần, người đã được Tập Cận Bình bổ nhiệm vào vị trí này.
Thật dễ dàng để nhận ra điều gì đã thúc đẩy Nga. Là nhà ngoại giao hàng đầu của Trung Quốc, Qin sẽ là người chịu trách nhiệm cử phái đoàn Trung Quốc tới Ukraine.
Nga gán cho Tần là thân Mỹ vì ông đã từng làm đại sứ tại Hoa Kỳ trong một thời gian ngắn trước khi được bổ nhiệm làm bộ trưởng ngoại giao. Vì vậy, họ đã “chuyển thông tin nội bộ cho giới lãnh đạo cấp cao của Bắc Kinh rằng Tần bị nghi ngờ là gián điệp cho Mỹ”, một nguồn tin khác quen thuộc với quan hệ Trung-Nga cho biết. Nguồn tin này cho biết thêm, nguồn tin này có thể đi kèm với một số “bằng chứng”.
Tháng 5 và tháng 6 là khoảng thời gian khủng khiếp đối với nước Nga. Vào tháng 6, Wagner, một tổ chức quân sự tư nhân của Nga do Yevgeny Prigozhin quá cố lãnh đạo, đã phát động một cuộc nổi dậy ngắn ngủi chống lại cơ sở quân sự của nước này. Prigozhin, người lẽ ra phải là một trong những trợ lý thân cận nhất của Putin, đã chết trong một vụ tai nạn máy bay hồi tháng 8.
Cuộc binh biến ngày 23-24/6 diễn ra ngay trước khi Thứ trưởng Ngoại giao Nga Andrei Rudenko có chuyến thăm bất ngờ tới Trung Quốc.
Rudenko gặp Tần vào ngày 25 tháng 6. Đây sẽ là lần xuất hiện công khai cuối cùng của Tần trên cương vị ngoại trưởng, và ông sẽ bị cách chức một tháng sau đó.
Nga đưa ra “bằng chứng” gì cho Trung Quốc?
Rất có thể nó liên quan đến chuyện ngoại tình của Qin với một người dẫn chương trình truyền hình nổi tiếng của Trung Quốc.
Vụ việc được truyền thông phương Tây tiết lộ với thế giới sau khi Tần bị sa thải, đã thu hút rất nhiều sự chú ý. Theo báo cáo, Qin đã có con với người dẫn chương trình truyền hình với sự giúp đỡ của một người mẹ đẻ thuê ở Mỹ.
Nga tập trung vào vụ bê bối này cũng như vào người phụ nữ đã sống ở Anh và Mỹ.
Sau khi Tần mất tích, Trung Quốc nhanh chóng quay trở lại lập trường thân Moscow trong việc Nga xâm lược Ukraine. Trung Quốc cũng ngừng công khai bày tỏ ý định làm trung gian cho lệnh ngừng bắn giữa Nga và Ukraine.
Trong một dấu hiệu đánh giá cao sự thay đổi quan điểm của Bắc Kinh, ông Putin đã đến thăm Trung Quốc vào tháng 10 để tham dự một hội nghị quốc tế kỷ niệm 10 năm Sáng kiến Vành đai và Con đường mà ông Tập Cận Bình yêu thích.
Nhìn bề ngoài, có vẻ như mối quan hệ Trung-Nga, bao gồm cả hợp tác quân sự, đang trở lại đúng hướng. Nhưng những quan sát cẩn thận về cuộc giằng co khốc liệt diễn ra trong sáu tháng qua cho thấy tuần trăng mật thứ hai của họ không chỉ là hạnh phúc và hưng phấn.
Với sự chú ý của thế giới hiện đang đổ dồn vào cuộc chiến giữa Israel và Hamas, cuộc chiến của Nga với Ukraine không còn thu hút nhiều sự chú ý như trước. Đối với Nga, đây là một sự kiện đáng hoan nghênh.
Đầu tháng này, có thể nhận thấy rằng cuối cùng đã đến thời điểm thích hợp, Putin đã tuyên bố ứng cử vào cuộc bầu cử tổng thống Nga vào tháng 3.
Nhưng vẫn chưa rõ tại sao Trung Quốc lại chấp nhận khẳng định của Nga, điều này có thể được coi là sự can thiệp vào công việc nội bộ của nước này. Chuyện quan chức cấp cao Trung Quốc ngoại tình không phải là hiếm. Nhưng số trường hợp quan chức bị cách chức vì vi phạm như vậy không nhiều.
Tuy nhiên, trong trường hợp của Qin, Bắc Kinh có thể đã làm theo lời khuyên của Nga và phát hiện ra những vấn đề nghiêm trọng vượt xa mối tình đơn thuần.
Vì nó cũng liên quan đến quan hệ Trung-Mỹ, vụ bê bối cuối cùng đã bùng nổ trong nội bộ Đảng Cộng sản Trung Quốc. Trung Quốc coi trọng mối quan hệ của mình với Mỹ hơn bất kỳ quốc gia nào khác.
Được trang bị thông tin từ Nga, giới lãnh đạo cấp cao của Trung Quốc không khỏi nghĩ rằng người tình của Tần có thể đã chuyển thông tin tình báo liên quan đến các vấn đề chính trị trong nước cho Washington. Nếu điều này thực sự xảy ra, nó có thể gây tổn hại nghiêm trọng đến danh tiếng của Tập.
Tần từng giữ chức vụ trưởng Vụ Lễ tân Bộ Ngoại giao Trung Quốc. Ông luôn tháp tùng ông Tập tới các sự kiện ngoại giao trong và ngoài nước.
Ông được bổ nhiệm làm đại sứ Trung Quốc tại Mỹ và sau đó, ở độ tuổi trẻ bất thường là 57, giữ chức bộ trưởng ngoại giao. Điều này giúp Tần được coi là trợ lý thân cận của Tập.
Tần cũng được cho là đã quen thuộc với các khía cạnh trong đời sống riêng tư của Tập, và các trợ lý thân cận nhất của Tập có thể nghĩ rằng họ không đủ khả năng để giữ chân Tần trước hội nghị thượng đỉnh Mỹ-Trung.
Vấn đề Tần nghiêm trọng đến mức không thể nói thẳng thắn ngay cả trong đảng. Các nhà lãnh đạo đảng đang bị yêu cầu phải giữ bí mật nghiêm ngặt và lời giải thích nội bộ cho các đảng viên cấp cao khác rất mơ hồ, với lý do “vấn đề liên quan đến lối sống”, ngụ ý ngoại tình hoặc vấn đề tương tự.
Lời giải thích này không phải là phần cốt lõi của vấn đề. Vào tháng 10, khi hội nghị thượng đỉnh Mỹ-Trung sắp diễn ra,Tần cũng bị cách chức ủy viên hội đồng nhà nước, một chức vụ cấp phó thủ tướng mà ông từng đảm nhiệm. Trọng tâm bây giờ là liệu đảng sẽ trừng phạt nghiêm khắc anh ta hay xây dựng một vụ án hình sự chống lại anh ta.
Loạt thông tin của Nga có sức mạnh tiêu diệt nhà ngoại giao hàng đầu của Trung Quốc và xoay chuyển tình thế chính trị toàn cầu theo hướng có lợi cho nước này. Nó cũng ảnh hưởng đến lập trường của Trung Quốc đối với Mỹ và cuối cùng phát triển thành một vấn đề chính trị nội bộ nghiêm trọng ở Trung Quốc.
Tuy nhiên, toàn bộ chi tiết của vở kịch phức tạp này sẽ không bao giờ được tiết lộ thực sự hoặc được thế giới biết đến.
https://bitly.ws/363aW [Lê Văn dịch lại]