Làm thế nào cuộc kháng chiến của Myanmar có thể lật đổ chính phủ quân sự của nước này – mãi mãi.
Một cuộc tấn công bất ngờ vào ngày 27 tháng 10 đã khiến chính quyền quân sự choáng váng. Một cuộc cách mạng có thể xây dựng một Myanmar mới.
Bởi Ellen Ioanes Ngày 25 tháng 11 năm 2023,
/cdn.vox-cdn.com/uploads/chorus_image/image/72901584/1246736059.0.jpg)
Thomas De Cian/NurPhoto via Getty Images
Ellen Ioanes đưa tin tức với tư cách là phóng viên cuối tuần tại Vox. Trước đây cô từng làm việc tại Business Insider về các cuộc xung đột quân sự và toàn cầu.
Một liên minh gồm các lực lượng dân quân vũ trang sắc tộc ở Myanmar đã phát động cơ hội tốt nhất có thể để lật đổ chính quyền quân sự đã kiểm soát đất nước kể từ cuộc đảo chính năm 2021 lật đổ Liên đoàn Quốc gia vì Dân chủ [National League for Democracy] (NLD) được bầu cử dân chủ.
Nếu thành công, đây có thể là nền tảng cho một nền dân chủ bình thường hơn đối với một quốc gia có lịch sử bị thống trị bởi các chính quyền quân sự và các nhà độc tài. Sự tham gia của xã hội dân sự ở mức cao và là yếu tố then chốt có thể biến chiến thắng quân sự thành thành công lâu dài. Tuy nhiên, không có gì được đảm bảo và cuộc chiến có thể sẽ khó khăn.
Vào ngày 27 tháng 10, Liên minh Ba Anh em [the Three Brotherhood Alliance], một liên minh gồm ba nhóm vũ trang sắc tộc đã phát động một cuộc tấn công phối hợp nhịp nhàng ở bang Shan phía đông, bang lớn nhất trong số bảy bang của Myanmar tính theo diện tích đất liền. Cuộc tấn công bất ngờ đã chiếm thành công một số cơ sở quân sự của chính phủ ở biên giới Trung Quốc và cũng đã truyền cảm hứng cho các nhóm vũ trang khác tiến hành các chiến dịch thành công của riêng họ chống lại Tatmadaw hay Hội đồng Hành chính Nhà nước đàn áp, như chính quyền được gọi ở Myanmar.
Myanmar đã nằm dưới sự cai trị của quân đội trong phần lớn lịch sử của mình với tư cách là một quốc gia độc lập; giống như ở nhiều quốc gia Đông Nam Á khác, các phong trào dân chủ đã phải vật lộn để giành được sức hút chống lại các lợi ích quân sự hùng mạnh và cố thủ. Sau một thập kỷ cải cách dân chủ được thúc đẩy bởi một loạt các cuộc nổi dậy của quần chúng chống lại chính quyền quân sự, Myanmar dường như đã thoát khỏi quá khứ; trong năm 2015 và 2020, đất nước đã tổ chức các cuộc bầu cử tự do và NLD đã thắng đậm. Nhưng Tatmadaw đã nắm quyền vào năm 2021, gây ra cuộc xung đột dân sự tàn khốc gần ba năm, trong đó chính phủ đã giết chết hàng nghìn thường dân.
Mặc dù Liên minh Ba Anh em và các nhóm vũ trang sắc tộc tương tự chưa chiếm được toàn bộ đất nước và Tatmadaw vẫn có hỏa lực mạnh hơn bất kỳ nhóm vũ trang nào, cuộc tấn công ngày 27 tháng 10 và những thành công quân sự tiếp theo đã nhen nhóm lên một hy vọng thận trọng rằng chế độ độc tài quân sự có thể bị lật đổ.
Cho đến nay, các lực lượng cách mạng đã cắt đứt thành công khoảng 40% đường tiếp cận đất liền của Tatmadaw với Trung Quốc, chiếm các cơ sở quân sự, các cửa khẩu biên giới lớn, một số thị trấn và tuyến đường quá cảnh – cũng như buộc quân đội chính phủ phải đào tẩu hàng loạt.
Mặc dù có khả năng vẫn còn một cuộc chiến tranh tàn khốc và kéo dài để đánh bật Tatmadaw khỏi quyền lực, các lực lượng cách mạng – cả các nhóm vũ trang và phản kháng xã hội dân sự – cũng đang nỗ lực hướng tới một loại mô hình quản trị cơ sở, dân chủ mới với hy vọng ngăn chặn bạo lực. chính phủ quân sự trong tương lai.
Cuộc tấn công chống chính phủ chỉ mới bắt đầu, nhưng thành công của nó đang được khích lệ
Các nhóm dân tộc có vũ trang không có gì mới ở Myanmar – đây là một quốc gia rất đa dạng về sắc tộc, nhưng nhóm người Bamar chiếm đa số luôn được hưởng một vị trí đặc quyền trong xã hội, kể cả trong quân đội và chính phủ. Trong khi đó, các nhóm dân tộc nhỏ hơn, chẳng hạn như nhóm Shan, Karen và Rakhine, trong lịch sử đã phải đối mặt với sự phân biệt đối xử nghiêm trọng, cả dưới thời thuộc địa Anh và dưới chế độ độc tài quân sự.
Sau cuộc đảo chính năm 2021, các lực lượng dân quân sắc tộc như Quân đội Arakan [Arakan Army], Quân đội Liên minh Dân chủ Quốc gia Myanmar và Quân đội Giải phóng Quốc gia Ta’ang tạo nên Liên minh Ba Anh em đã dẫn đầu cuộc tấn công chống lại Tatmadaw. Trong nhiều trường hợp, họ cũng liên minh với các nhóm Lực lượng Phòng vệ Nhân dân [People’s Defense Forces](PDF), các nhóm dân quân được thành lập hoặc hỗ trợ ngầm bởi Chính phủ Thống nhất Quốc gia [National Unity Government] (NUG).
Cuộc tấn công ngày 27 tháng 10 – mà Liên minh Ba Anh em gọi là “Chiến dịch 1027” – có thể mất nhiều tháng lập kế hoạch và cho thấy sự phối hợp ấn tượng giữa liên minh, các tổ chức vũ trang sắc tộc khác và PDF. Các chuyên gia nói với Vox rằng đó là một khía cạnh mới trong cuộc chiến đang diễn ra chống lại sự lãnh đạo quân sự.
David Mathieson, một nhà phân tích độc lập, cho biết: “Mức độ hợp tác này không hẳn là chưa từng có, nhưng tôi nghĩ quy mô hoạt động và những gì họ đã đạt được trong tháng trước – tôi thực sự chưa bao giờ thấy điều gì đến mức này”. có trụ sở tại Thái Lan, nói với Vox. “Tôi nghĩ nó cho thấy sự kết hợp giữa sự hợp tác lâu dài giữa ba nhóm chính,” hay Liên minh Ba Anh em, đã hợp tác theo một cách nào đó kể từ năm 2009 và sự hợp tác gần đây hơn với các tổ chức vũ trang sắc tộc khác như Giải phóng Nhân dân Bamar. Quân đội, Mathieson nói.
“Mục tiêu chính của chúng tôi khi phát động chiến dịch này là nhiều mặt và được thúc đẩy bởi mong muốn chung là bảo vệ mạng sống của dân thường, khẳng định quyền tự vệ, duy trì quyền kiểm soát lãnh thổ của chúng tôi và phản ứng kiên quyết trước các cuộc tấn công bằng pháo binh và không kích đang diễn ra”. của chính phủ quân sự chống lại dân thường, liên minh cho biết trong một tuyên bố công bố Chiến dịch 1027. Tuyên bố cũng cho biết liên minh này “dành riêng cho việc xóa bỏ chế độ độc tài quân sự áp bức, nguyện vọng chung của toàn thể người dân Myanmar”.
Mục tiêu đó, loại bỏ Tatmadaw khỏi quyền lực, là động lực thúc đẩy cuộc nổi dậy kéo dài hàng tháng, đoàn kết các nhóm khác nhau với những ưu tiên cạnh tranh hướng tới một mục tiêu chung. Trong nhiều năm, Tatmadaw đã tham gia vào cái mà Lucas Myers, Chuyên gia cấp cao về Đông Nam Á tại Trung tâm Wilson, gọi là chiến lược “chia để trị”, trong đó chính quyền quân sự đưa ra những nhượng bộ đặc biệt cho một số nhóm nhất định, qua đó khuyến khích sự cạnh tranh giữa các nhóm khác nhau. diễn viên vũ trang.
Nhưng kể từ năm 2021, các cuộc tấn công tàn bạo của chính phủ không chỉ nhằm vào các dân tộc thiểu số mà còn cả dân thường Bamar đã khuyến khích sự tin tưởng và hợp tác tiềm ẩn giữa các nhóm vũ trang khác nhau, cũng như giữa các nhóm đó và NUG.
Một khía cạnh quan trọng khác của sự thành công của cuộc kháng chiến là sự yếu kém của quân đội. Tinh thần xuống thấp và số người đào ngũ cao, có nghĩa là mặc dù quân đội có ưu thế về pháo binh và trên không vượt trội, nhưng họ không có đủ nhân lực để bố trí một hệ thống phòng thủ hiệu quả ở bất kỳ khu vực nào mà quân kháng chiến đã chiếm giữ, và cũng không có. có chiến lược để tổ chức một cuộc tấn công của riêng mình.
Myers nói: “Về cơ bản, họ đang áp dụng chiến lược trả đũa – họ chỉ ném bom các mục tiêu dân sự và tấn công nặng nề vào các EAO”. “Về cơ bản nó là một chiến lược trừng phạt.” Myers cho biết, chính phủ có ưu thế trên không và có thể tấn công bằng máy bay chiến đấu và trực thăng tấn công, vì lực lượng kháng chiến chưa có khả năng phòng không hiệu quả. “Nhưng đồng thời, tôi nghĩ quân đội bị dàn trải đến mức năng lực của họ bị hạn chế và họ không thể tấn công tất cả mọi thứ cùng một lúc. Theo báo cáo, phi công của họ đang bị căng thẳng quá mức – đó là nhịp độ cao.”
Myanmar không thể quay lại thời của Aung San Suu Kyi
Không chỉ là một sự thay đổi quân sự lớn lao, cuộc tấn công năm 1027 và các cuộc tấn công tiếp theo còn là một phần của một cuộc cách mạng chính trị tiềm năng và thể hiện mong muốn phá bỏ các cơ cấu quản trị cũ, phân cấp và độc quyền – cả dưới thời Tatmadaw và quá trình chuyển đổi dân chủ ngắn ngủi.
Myers nói: “Quân đội duy trì ảnh hưởng đáng kể, ngay cả trong thời kỳ dân chủ hóa – họ được bảo đảm 30% số ghế trong quốc hội, điều này về cơ bản mang lại cho họ quyền phủ quyết đối với bất kỳ điều gì hợp hiến, họ duy trì quyền kiểm soát một số bộ chủ chốt”. “Đó thực sự không phải là một hệ thống dân chủ.”
Ngoài ra còn có một “sự thay đổi lớn”, như Myers nói, theo quan điểm của đa số người Bamar về sự cần thiết phải kết hợp tiếng nói của người dân tộc thiểu số vào chính phủ lớn hơn, đặc biệt là sau sự thất bại của chính phủ Suu Kyi và việc chính phủ này bảo vệ vụ thảm sát kinh hoàng và việc di tản hàng loạt. của dân tộc thiểu số Rohingya theo đạo Hồi vào năm 2017. NUG đã áp dụng ý tưởng về một cuộc cách mạng xen kẽ và nhu cầu kết hợp các nhóm thiểu số vào một nhà nước liên bang dân chủ trong tương lai – nhưng để điều đó xảy ra, NUG thực sự phải cam kết đưa những người thiểu số đó vào các chủ thể dân tộc thiểu số vào bất kỳ chính phủ nào trong tương lai.
Các nhóm vũ trang sắc tộc và các tổ chức chính trị và xã hội dân sự có liên quan của họ cũng đang đòi hỏi nhiều quyền tự chủ hơn đối với các vấn đề địa phương, điều mà Mathieson và Myers đều cho rằng sẽ rất quan trọng đối với tương lai chính trị. Trong lịch sử hậu thuộc địa của Myanmar và đặc biệt là kể từ cuộc đảo chính quân sự năm 1962, chính phủ đã tập trung quyền lực ở vùng trung tâm Bamar và trong nhóm dân tộc Bamar, dẫn đến sự quản lý chuyên quyền.
Mathieson nói: “Rất nhiều nhóm trong số này nói, ‘Hãy nhìn xem, không phải như thể chúng tôi sẽ đến NUG với chiếc mũ trong tay và về cơ bản nói, [quyền tự chủ] là điều chúng tôi muốn. Đúng hơn, quyền tự chủ và hệ thống quản trị liên bang sẽ là yêu cầu đối với hầu hết các nhóm này. “Rất nhiều nhóm trong số này nói, ‘Hãy nhìn xem, chúng tôi đang xây dựng hình thức chủ nghĩa liên bang của mình ngay từ đầu, chúng tôi đang nhìn thấy quan điểm của địa phương, và những gì bạn – NUG – và những người ủng hộ phần lớn là người phương Tây của bạn đang cố gắng làm là xây dựng một chủ nghĩa liên bang từ trên xuống.”
Một số nhóm vũ trang dân tộc, như Quân đội Độc lập Kachin [ Kachin Independence Army] (KIA) và Liên minh Quốc gia Karen [Karen National Union] (KNU), có những khoản đầu tư cộng đồng rộng lớn hơn, như Htet Min Lwin và Thiha Wint Aung đã viết cho The Diplomat vào thứ Sáu. Kể từ cuộc đảo chính năm 2021, KIA và KNU đã tham gia vào các hoạt động chính trị như “đào tạo những người biểu tình trẻ tuổi và cung cấp nơi trú ẩn cho các thành viên quốc hội bị di dời để tham gia vào các hội đồng tham vấn khác nhau”.
Các nhóm xã hội dân sự và sự ủng hộ của công chúng cũng là một phần quan trọng trong hoạt động quân sự thành công – như Lwin và Aung chỉ ra, các chuyên gia y tế của Phong trào Bất tuân Dân sự đã chăm sóc những người bị thương và điều phối các hoạt động hậu cần khác. Sự tham gia rộng rãi của xã hội dân sự là một dấu hiệu cho thấy cuộc cách mạng có tính chính đáng đối với người dân Myanmar và họ cũng cam kết chấm dứt chế độ cai trị của quân đội và một tương lai dân chủ tiềm năng.
Nhưng tương lai đó còn rất xa – mặc dù lợi thế của quân đội đang suy yếu nhưng vẫn có thể có một cuộc chiến lâu dài và đẫm máu phía trước trước khi lực lượng cách mạng giành quyền kiểm soát đất nước. Và ngay cả khi điều đó xảy ra, công tác chính trị xây dựng nhà nước dân chủ toàn diện từ một nhà nước đã bị bóc lột và áp bức trong nhiều thập kỷ sẽ là cuộc đấu tranh với chính nó.
https://www.vox.com/world-politics/2023/11/25/23975516/myanmar-military-junta-tatmadaw-three-brotherhood-alliance-china
[Lê Văn dịch lại]