Phân tích: Những bí ẩn và mối nguy hiểm theo sau cái chết của Lý Khắc Cường.
‘Đối thủ truyền kiếp’ của Tập Cận Bình đứng sau phim truyền hình Bắc Đới Hà mùa hè này
Một bức ảnh của cố Lý Khắc Cường được đặt giữa những bó hoa gần nơi ở nơi Lý lớn lên ở Hợp Phì, tỉnh An Huy, vào ngày 28 tháng 10. Cái chết của Lý và sự cạnh tranh giữa ông với Tập Cận Bình đang làm nảy sinh các thuyết âm mưu. © Kyodo
KATSUJI NAKAZAWA, Nikkei senior staff writerNOVEMBER 2, 2023
Cái chết của cựu Thủ tướng Trung Quốc Lý Khắc Cường ở tuổi 68 vào tuần trước đã vén bức màn về một hành động mới trong vở kịch chính trị phức tạp của Trung Quốc.
Một nguồn tin cho hay, ông Li được coi là “đối thủ truyền kiếp” của Chủ tịch Tập Cận Bình. Lý và Tập đều có khả năng kế nhiệm cựu Chủ tịch Hồ Cẩm Đào. Và Li không thuộc phe Đảng Cộng sản Trung Quốc của Tập. Sự ganh đua này cộng với hàng loạt bí ẩn đã dẫn đến việc lan truyền các thuyết âm mưu liên quan đến cái chết của Li.
Một nguồn tin quen thuộc với tình hình ở khu vực Trung Nam Hải của Bắc Kinh, nơi đặt văn phòng của các chức sắc Trung Quốc, gọi cái chết của Lý là “màn thứ ba” của một câu chuyện “kỳ lạ” diễn ra kể từ Đại hội toàn quốc lần thứ 20 của đảng vào mùa thu năm 2022. âm mưu dày đặc tại hội nghị đảng mùa hè này tại khu nghỉ mát ven biển Beidaihe, tỉnh Hà Bắc.
Nguồn tin cho rằng Li thực sự đứng sau những lời khuyên khắc nghiệt mà các trưởng lão trong đảng đưa ra cho các nhà lãnh đạo hiện tại ở Beidaihe. Như đã đưa tin trong các chuyên mục trước và sau, cựu Phó Chủ tịch Trung Quốc Tăng Khánh Hồng, 84 tuổi, đã khuyên Tập Cận Bình, tổng bí thư 70 tuổi, cũng như những người dưới quyền Tập tránh tình trạng hỗn loạn thêm. Trong khi Zeng nói, Chi Haotian, 94 tuổi, cựu bộ trưởng quốc phòng, người luôn theo dõi sát sao quân đội, ngồi im lặng bên cạnh ông.
Để đáp lại lời khuyên, ông Tập sau đó đã “nói chuyện động viên” với các lãnh đạo đảng đương nhiệm khác, bao gồm cả Thủ tướng Lý Cường, 64 tuổi, trong cơn giận dữ bộc phát.
Bộ ba Beidaihe: Zhang Dejiang, trái, Zeng Qinghong và Chi Haotian.
Nguồn tin hiểu biết về Trung Nam Hải cho biết: “Lý Khắc Cường đã tham gia, mặc dù gián tiếp, vào cao trào căng thẳng của cuộc họp mùa hè năm nay, được tổ chức hơn hai tháng trước khi ông qua đời”.
Li Keqiang đã không đến Beidaihe, nhưng có khả năng quan điểm của ông đã được phản ánh trong “lời khuyên” mà Zeng đưa ra.
Trong bối cảnh đảng đang phải đối mặt với một cuộc khủng hoảng chưa từng có, những người lớn tuổi đã phải trưng cầu ý kiến từ nhiều nhân vật nặng ký. Sự đồng thuận của họ được thực hiện bởi ba đại diện – Chi, Zeng và Zhang Dejiang, 76 tuổi, cựu Chủ tịch Ủy ban Thường vụ Quốc hội.
Giờ đây ông đã chết, không bao giờ có thể biết được Lý thực sự đã truyền đạt điều gì cho ba người đại diện.
Nhưng bằng cách xem lại những gì ông ấy nói ngay sau cuộc họp Beidaihe năm 2022, chúng ta có thể đưa ra một số suy luận. Lý, vẫn còn là thủ tướng cách đây hai mùa hè, đã nhận xét rằng “sông Hoàng Hà và sông Dương Tử sẽ không chảy ngược”. Hàm ý là chính sách “cải cách và mở cửa” do cố Đặng Tiểu Bình đưa ra sẽ không biến mất.
Lý tự hào là người kế thừa hợp pháp chính sách cải cách và mở cửa, được duy trì vững chắc qua nhiệm kỳ chủ tịch nước của Hồ Cẩm Đào, người mà Lý coi như anh trai.
Vì vậy, Li có thể đã hỏi những suy nghĩ của mình về cách Trung Quốc có thể tiến lên phía trước để được chuyển tải tới các nhà lãnh đạo đảng hiện tại tại cuộc họp Beidaihe vào mùa hè này.
Một chuyên gia lâu năm quan sát chính trị Trung Quốc cả trong và ngoài nước bình luận về cái chết đột ngột của ông Lý vào tuần trước. Nguồn tin cho biết: “Điều quan trọng khi lịch sử Trung Quốc chuyển động không phải là những sự thật sẽ không bao giờ được tiết lộ”. “Điều quan trọng hơn là điều mà nhiều người bình thường tin là sự thật.
“Tôi lo lắng rằng có khá nhiều người tin vào cái gọi là thuyết âm mưu.”
Ở Trung Quốc ngày nay, điều bất thường đã trở thành bình thường.
Hãy xem xét vở kịch diễn ra tại lễ bế mạc Đại hội toàn quốc năm 2022 của đảng. Hu Jintao, cựu chủ tịch nước 80 tuổi, đang ngồi cạnh Tập khi ông bị cưỡng bức ra khỏi địa điểm. Gần đây hơn, Bộ trưởng Ngoại giao Qin Gang và Bộ trưởng Quốc phòng Li Shangfu đã bị cách chức theo những cách khiến người dân Trung Quốc bình thường phải thắc mắc tại sao.
Cựu Chủ tịch Hồ Cẩm Đào được hộ tống khỏi Chủ tịch Tập Cận Bình và Thủ tướng Lý Khắc Cường trong lễ bế mạc Đại hội toàn quốc tại Đại lễ đường Nhân dân ở Bắc Kinh, vào ngày 22 tháng 10 năm 2022. (Ảnh của Yusuke)
Với những bí ẩn còn âm ỉ này, Lý Khắc Cường qua đời, để lại cho người Trung Quốc một lần nữa sự thắc mắc. Sau khi nghỉ hưu, chẳng phải các cựu ủy viên Thường vụ Bộ Chính trị, cơ quan ra quyết định hàng đầu của đảng, không được chăm sóc y tế chu đáo trong suốt quãng đời còn lại sao?
Bất cứ nơi nào họ đi, không phải những nhà lãnh đạo đã nghỉ hưu này đều được các bác sĩ, y tá, vệ sĩ và thư ký tháp tùng suốt ngày đêm sao?
Quả thực, sức khỏe của họ được kiểm tra vài lần mỗi ngày.
Nhờ hệ thống quản lý y tế 24/24 này, các đảng viên cao tuổi hiếm khi qua đời ở độ tuổi 60, 70; hầu hết họ sống ở độ tuổi 90.
Lý Khắc Cường là cụ già về hưu trẻ nhất. Ông có vẻ khỏe mạnh khi đến thăm Hang Mogao, Di sản Thế giới ở Đôn Hoàng, tây bắc Trung Quốc, vào cuối tháng 8.
Sau đó, “vào ngày 26 tháng 10, Li lên cơn đau tim đột ngột và qua đời lúc 00:10 ngày 27 tháng 10 sau khi mọi biện pháp giải cứu đều thất bại”, Tân Hoa Xã đưa tin.
Nhưng không có dấu hiệu nào cho thấy anh ấy đã được đưa đến bệnh viện ở Thượng Hải, nơi có công nghệ tiên tiến nhất và bác sĩ tim mạch giỏi nhất Trung Quốc.
Tại sao?
Bí ẩn sôi sục.
Một nguồn chính trị đáng tin cậy khác của Trung Quốc đưa ra bối cảnh giúp hiểu được chính trị và xã hội Trung Quốc sau cái chết của Lý. Nguồn tin cho biết, về cơ cấu chính trị của Trung Quốc, điều quan trọng nhất là cựu thủ tướng là “đối thủ truyền kiếp” của Tập.
Với việc chính quyền Tập Cận Bình phải vượt qua những khó khăn chưa từng có về kinh tế, quan hệ đối ngoại và an ninh, công chúng Trung Quốc dường như đang tập trung chú ý vào “đối thủ truyền kiếp” đã nghỉ hưu một cách duyên dáng hồi đầu năm nay.
Nguồn tin cho biết: “Nếu ông Tập không còn lựa chọn nào khác ngoài việc nghỉ hưu sớm bất ngờ vì một điều gì đó bất ngờ, thì Lý sẽ thay thế ông Tập vì ông ấy vẫn còn trẻ”.
Sự cạnh tranh giữa Tập và Lý bắt nguồn từ trước Đại hội toàn quốc năm 2007 của đảng khi người ta xác định rõ ai sẽ là người kế nhiệm Hồ Cẩm Đào. Ban đầu, Li được coi là người có cơ hội được thăng chức. Ông là trợ lý thân cận của Hồ và là thành viên thế hệ tiếp theo đầy triển vọng của cái gọi là Đoàn Thanh niên Cộng sản, một tổ chức thanh niên của đảng.
Tập được coi là ứng cử viên có khả năng thứ hai. Ông đại diện cho lợi ích của các “thái tử”, con cái của các quan chức cấp cao của đảng, là “thế hệ đỏ thứ hai”, một nhóm nhỏ hơn con cái của các lãnh đạo đảng thời kỳ cách mạng.
Sau đó, Tập đã lập được một kỳ tích đáng ngạc nhiên: Trong đại hội, cả Tập và Lý đều được bổ nhiệm vào Thường vụ Bộ Chính trị, nhưng cấp bậc của Tập cao hơn Lý một bậc. Vị thế cao hơn của ông khiến Tập có cơ hội kế nhiệm Hồ. Đột nhiên, vị trí của Tập và Lý bị đảo ngược. Tuy nhiên, Tập không bao giờ lơ là cảnh giác với Li.
Cùng ngày Li qua đời, thi thể của anh được chuyển từ Thượng Hải đến Bắc Kinh trên một chuyến bay đặc biệt mà không có phương tiện truyền thông nào đưa tin.
Mãi đến sáng thứ Ba, truyền thông nhà nước Trung Quốc mới đưa tin ngắn gọn rằng thi thể của Li sẽ được hỏa táng vào thứ Năm. Ngày diễn ra các sự kiện khác, chẳng hạn như lễ tang và lễ tưởng niệm, vẫn chưa rõ ràng.
Khi chính quyền Tập Cận Bình đang chật vật đối phó với cái chết bất ngờ của vị cựu thủ tướng nổi tiếng, một thông báo chính thức đã được gửi tới các nhà chức trách các trường đại học trên cả nước để hạn chế các sự kiện tưởng niệm trái phép đối với Lý.
Người dân bày tỏ lòng kính trọng đối với Lý Khắc Cường bên ngoài ngôi nhà nơi ông lớn lên ở Hợp Phì, tỉnh An Huy, vào ngày 28/10, sau cái chết đột ngột của Lý một ngày trước đó. © Kyodo
Tuy nhiên, làn sóng người thương tiếc đang bày tỏ lòng kính trọng đối với Li trên khắp đất nước, bao gồm cả ở Hợp Phì, thủ phủ tỉnh An Huy, nơi Li đã trải qua thời thơ ấu.
Những người đưa tang hôm thứ Bảy, một ngày sau cái chết của Li, đã tạo nên một núi hoa nhỏ trước nơi ở thời thơ ấu của Li. Trước khi tỏ lòng kính trọng, họ đã đứng thành một hàng dài đến nỗi rất nhiều nhân viên an ninh đã được triển khai.
Hợp Phì là nơi một cuộc biểu tình ủng hộ dân chủ nổ ra vào cuối năm 1986 tại Đại học Khoa học và Công nghệ Trung Quốc, một phong trào sau đó lan rộng khắp đất nước, cuối cùng đến Quảng trường Thiên An Môn, nơi diễn ra cuộc đàn áp khét tiếng vào năm 1989.
Vào thời điểm đó, Hồ Diệu Bang đang giữ chức tổng bí thư đảng. Giống như Lý Khắc Cường, Hồ là cựu thành viên của Đoàn Thanh niên Cộng sản. Là một nhà lãnh đạo theo chủ nghĩa cải cách, Hồ cũng được công chúng yêu mến.
Tuy nhiên, ông đã bị phe bảo thủ chỉ trích vì phản ứng lỏng lẻo trước làn sóng phản đối của sinh viên. Ông bị thanh trừng vào tháng 1 năm 1987 sau một cuộc tranh giành quyền lực khốc liệt. Hai năm sau, ông qua đời sau khi ngã gục trong một cuộc họp. Cái chết của ông vào ngày 15 tháng 4 năm 1989 đã gây ra cuộc đàn áp Thiên An Môn vào ngày 4 tháng 6 năm đó.
Hồ Diệu Bang vẫn được nhiều người Trung Quốc tôn kính vì lập trường tự do của ông.
Ông dường như cũng được cha của Tập, Tập Trọng Huân, tôn kính, người vào năm 1987 đã xung đột với lãnh đạo tối cao Đặng Tiểu Bình về việc Hồ bị sa thải.
Vào ngày 15 tháng 3 năm 2019, Thủ tướng Lý Khắc Cường vẫy tay chào các nhà báo sau phiên họp bế mạc Đại hội Đại biểu Nhân dân Toàn quốc tại Đại lễ đường Nhân dân Bắc Kinh. © AP
Xi Zhongxun, một thành viên Bộ Chính trị vào thời điểm đó, đã cố gắng bảo vệ Hu, theo đúng nghĩa đen là liều mạng. Sự phản đối kịch liệt của ông Tập đã làm trì hoãn đáng kể cuộc họp mở rộng của Bộ Chính trị nhằm bãi nhiệm Hồ.
Một cán bộ đảng đã nghỉ hưu nói: “Đồng chí Tập Trọng Huân đã thách thức Đặng Tiểu Bình bằng cách cắm trại bên trong Đại lễ đường Nhân dân. Đó là một cuộc đình công [trên thực tế] một mình. Cuộc họp [Bộ Chính trị mở rộng] thực tế đã bị trì hoãn hơn 10 ngày. Nhưng một phần do sự căng thẳng mà anh ấy phải chịu đựng, sức khỏe của [Xi] Zhongxun đã bị tổn hại.”
Làn sóng người thương tiếc Lý Khắc Cường cũng xuất hiện ở Trịnh Châu, thủ đô Hà Nam, nơi Lý từng giữ chức quan chức cấp tỉnh. Có người để lại lời nhắn: “Trời đang nhìn việc con người làm. Bầu trời có mắt”.
Ông Lý đã thốt ra những lời tương tự vào mùa xuân vừa qua, ngay trước khi nghỉ hưu với tư cách thủ tướng và khi chia tay các quan chức cấp cao của chính phủ. Nhận xét này, có thể được hiểu là sự chỉ trích ngầm đối với ông Tập, chưa được đưa tin chính thức vào thời điểm đó.
Hệ tư tưởng của Trung Quốc sau cái chết của Lý đến mức chính quyền Tập Cận Bình cần phải suy nghĩ kỹ về thời điểm tổ chức sự kiện tưởng niệm Lý và những biện pháp an ninh sẽ thực hiện.
Cái chết xảy ra ngay trước tháng 11, đánh dấu một năm kể từ khi bắt đầu phong trào “sách trắng” của những người trẻ tuổi trút giận trước chính sách nghiêm ngặt không-Covid-19 của chính quyền Tập Cận Bình. Đó là một phong trào khác nhanh chóng lan rộng khắp Trung Quốc.
Người dân ở Bắc Kinh vào ngày 27 tháng 11 năm 2022, cầm những tờ giấy trắng để phản đối các hạn chế không có COVID của Trung Quốc, sau buổi cầu nguyện cho các nạn nhân của vụ hỏa hoạn ở Urumqi. (Ảnh đã được chỉnh sửa vì lý do bảo mật) © Reuters
Một năm trôi qua, nhiều thanh niên Trung Quốc vẫn thất vọng, không tìm được việc làm sau khi tốt nghiệp đại học. Làm thế nào những thanh niên này có thể giải thích những lời chia tay của Li với các quan chức chính phủ cấp cao, vang vọng sau khi ông qua đời? Câu trả lời nắm giữ chìa khóa cho tương lai chính trị và xã hội của Trung Quốc.
www.nikkei.com [Lê Văn dịch lại]