Quan hệ đối tác “không giới hạn” Trung-Nga bị trở ngại vì giá điện.
Nga hạn chế chuyển điện trong khi Trung Quốc từ chối trả giá cao nhằm tạo khó khăn thương mại cho mối quan hệ song phương.
Jeff Pao – Ngày 7/10/2023
Mối quan hệ đối tác Trung – Nga được cho là “không giới hạn” đã vấp phải
bức tường về điện và khí đốt tự nhiên, một cuộc tranh cãi thương mại
đặt ra câu hỏi về tình trạng của mối quan hệ chiến lược này.
Công ty năng lượng quốc doanh Nga Inter RAO đã hạn chế cung cấp điện
cho khu vực Đông Bắc Trung Quốc kể từ đầu tháng này do Trung Quốc từ
chối trả mức tăng giá 7%.
Ngoài ra Trung Quốc cũng được cho là đã từ chối duyệt xét lại cuối cùng
cho đường ống Power Siberia 2 được thiết kế để vận chuyển khí đốt tự
nhiên của Nga đến Trung Quốc thông qua Mông Cổ, khi Bắc Kinh và
Moscow đang tranh cãi về giá vận chuyển khi đốt.
Trung Quốc là thị trường xuất khẩu điện lớn nhất của Nga ngoài Liên minh
kinh tế Á-Âu, bao gồm Nga và một số quốc gia thuộc Liên Xô cũ.
Tháng trước Nga công bố áp dụng thuế xuất khẩu liên quan đến tỷ giá hối
đoái đồng Rúp đối với nhiều hàng hóa bao gồm dầu khí. Thuế xuất sẽ dao
động từ 4% đến 7% nếu đồng Rúp yếu hơn 80 Rúp đổi một đô la Mỹ;
Reuters đưa tin, nó hiện đang giao dịch ở mức khoảng 98 đổi một đô la.
Vào cuối tháng 9, Inter RAO cho biết họ sẽ tăng giá điện thêm 7% vào
ngày 1 tháng 10 đối với khách ở Trung Quốc, Mông Cổ, Azerbaijan và khu
vực ly khai Nam Ossetia của Georgia.
Một số nhà bình luận Trung Quốc cho rằng việc Nga tăng giá điện là không
hợp lý, đồng thời lưu ý rằng Nga bán dầu thô cho Ấn Độ với mức chiết
khấu cao hơn mức cho phép của Trung Quốc.
Trước khi chiến tranh Nga – Ukraine nổ ra vào tháng 2 năm 2022, đồng
Rúp của Nga đã dao động ở mức khoảng 75 Rúp đổi 1 đô la trong khoảng
hai năm. Tuy nhiên vào tháng 3 năm ngoái, đồng Rúp đã giảm xuống còn
134 Rúp đổi một đô la do các lệnh trừng phạt của phương Tây nhưng sau
đó đã phục hồi mạnh lên 54 Rúp đổi một đô la vào tháng 6 khi các câu hỏi
về tính hiệu quả của các lệnh trừng phạt tăng lên. Đồng Rúp đã giảm giá
trở lại khoảng 80 vào tháng 4 năm nay và được giao dịch ở mức khoảng
100 kể từ tháng 8.
Vào ngày 2 tháng 10, Inter RAO cho biết họ đã đàm phán thành công với
Mông Cổ và nước này đồng ý trả giá cao hơn. Công ty nhà nước cho biết
họ vẫn đang đàm phán với Trung Quốc và đã bắt đầu áp đặt các hạn chế
cung cấp một phần trong khi các cuộc đàm phán đang diễn ra.
Lu En một nhà văn ở Phúc Kiến viết trong bài báo xuất bản ngày 4/10:
“Mặc dù Trung Quốc – Nga đang tăng cường hợp tác trong nhiều lĩnh vực,
nhưng điều đó không có nghĩa là lợi ích của họ hoàn toàn phù hợp với mọi
vấn đề. Về giá cả chúng ta có thể thấy trò chơi phức tạp này đã nhiều lần
điều chỉnh giá dầu và khí đốt của Nga”.
Lu nói: “Có nguy cơ Trung Quốc cần dựa vào một nguồn năng lượng duy
nhất, đặc biệt là khi nguồn cung cấp năng lượng ảnh hưởng đến huyết
mạch của đất nước”.
Ông viết rằng việc tăng giá điện mới nhất của Nga không mang lại lợi ích
lâu dài cho Trung Quốc và nhắc nhở Bắc Kinh tuân thủ chiến lược cung
cấp đa dạng trong khi tích cực tăng cường dự trữ năng lượng chiến lược.
Một số nhà bình luận chiến lược khác cho rằng việc Trung Quốc và Nga
bất đồng trong một số thỏa thuận thương mại là điều bình thường.
Một nhà báo với bút danh Qianliyan và tự nhận là Phó Giáo sư tại Đại học
Văn học và Báo chí ở Tứ Xuyên nói trong một bài báo: “Khi giải quyết
ngoại thương, chính phủ Trung Quốc luôn sáng suốt và có bộ óc thông
minh”.
Ông còn nói “Tình bạn là một chuyện, kinh doanh là chuyện khác, đây phải
là thái độ đứng đắn.
Thật vậy Tổng thống Putin không yêu cầu Trung Quốc bất cứ điều gì.
Chúng tôi biết rằng việc đàm phán về tăng giá điện vẫn chưa được nâng
lên cấp độ ngoại giao mà chỉ dừng lại ở lĩnh vực năng lượng”.
Qianliyan nói rằng ”tình hữu nghị tốt đẹp“ giữa Trung Quốc và Nga sẽ
không bị suy yếu ở một vài thỏa thuận, chẳng hạn như giá xuất khẩu điện
hoặc định giá khí đốt tự nhiên trong dự án Power Siberia 2 được thiết kế
để vận chuyển khí đốt của Nga đến Trung Quốc thông qua Mông Cổ, nhưng vẫn đang trong tiến trình đàm phán. Ông cho rằng không nên phóng đại những bất đồng trong thương mại Trung – Nga.
Sức mạnh khủng khiếp
Từ năm 1992, tỉnh Hắc Long Giang của Trung Quốc đã nhập khẩu điện từ
Inter RAO qua đường cáp Blagoveshchensk-Heihe. Thêm hai tuyến cáp
nữa bắt đầu hoạt đông vào năm 1996 và 2006. Cộng lại cả ba tuyến cáp
này có thể vận chuyển tới 7 tỷ kwh điện mỗi năm.
Sau khi Trung Quốc trải qua cuộc khủng hoảng điện trên toàn quốc vào
tháng 9 năm 2021, nước này mua thêm điện tử Inter RAO. Theo Cơ quan
Năng lượng Quốc gia, nguồn cung cấp điện của Nga – Trung Quốc tăng
1,4% so với cùng kỳ lên 2,38 tỷ kwh trong ba quý đầu năm 2021.
Nhưng trong cùng quý năm đó, con số này đã tăng thêm 1,64 tỷ kwh, dẫn
đến nhập khẩu điện nhiều hơn 134% so với kế hoạch 700 triệu kwh.
Nguồn cung cấp điện của Nga cho Trung Quốc đạt mức cao kỷ lục 4,7 tỷ
kwh vào năm 2022, chiếm 4,1% tổng lượng điện tiêu thụ của Hắc Long
Giang (113,9 nghìn tỷ kwh) trong năm đó.
Truyền thông Trung Quốc lưu ý rằng giá điện trước đây của Nga có tính
cạnh tranh cao. Họ cho biết Inter RAO đã bán 3 tỷ kwh điện cho Trung
Quốc với giá 776 triệu nhân dân tệ (108 triệu USD) tương đươ 0,26 nhân
dân tệ mỗi kwh vào năm 2019. So với cùng kỳ, các nhà máy điện có trụ sở
tại Hắc Long Giang đã bán điện ở mức 0,374 nhân dân tệ mỗi kwh, 44%
đắt hơn so với hàng nhập khẩu của Nga.
Vào ngày 4 tháng 2 năm ngoái, Tổng Thống Nga Putin và Chủ tịch Trung
Quốc Tập Cận Bình đã tuyên bố tình bạn “không giới hạn”, một thông báo
tiếp theo, sau việc Nga xâm chiếm Ukraine cùng tháng.
Nhưng sau khi Nga phải chịu thất bại và cuộc giao tranh không có hồi kết,
Fu Cong, đại sứ Trung Quốc tại Liên minh Châu Âu gần đây đã nói rằng
“không giới hạn”chỉ là lời nói khoa trương hơn thực tế.
Sức mạnh của Siberia 2
Những hạn chế song phương đó cũng được thấy rõ trong dự án đường
ống Power Siberia 2 đang bị đình trệ.
Vào tháng 7 năm ngoái, Thủ tướng Mông Cổ Oyun-Erdene Luvsannamsrai
cho biết nghiên cứu khả thi của đường ống đã hoàn thành và việc xây
dựng sẽ bắt đầu vào năm 2024. Đường ống dự trù sẽ hoàn thành vào năm
2028
Tuy nhiên cho đến nay Trung Quốc vẫn từ chối bật đèn xanh lần cuối cho
dự án này trong khi việc đàm phán với Nga về giá khí đốt vẫn bế tắc.
Một nhà văn ở Hà Nam đã nói trong bài báo xuất bản vào tháng 8:
“Nga càng muốn chấm dứt thỏa thuận sớm thì nhà nước càng mất niềm tin
hơn”. Ông nói:”Do tình hình Ukraine, các nước Châu Âu giảm sự phụ
thuộc vào dầu khí của Nga trong khi nhiều nước không dám buôn bán
hàng hóa với Nga do áp lực từ Mỹ và NATO”.
Một nhà văn ở Hà Nam phát biểu: “Trung Quốc thì khác. Chúng tôi là
cường quốc quân sự có nền kinh tế lớn thứ hai thế giới và không sợ đe
dọa từ Hoa Kỳ. Chúng tôi có thời gian và năng lượng để chờ đợi đến khi
Nga đồng ý cắt giảm giá khí đốt.”
Ông còn nói: “Mặc dù Nga và Trung Quốc rõ ràng là đồng minh nhưng lợi
ích thương mại luôn đặt lên hàng đầu. Nga cũng có tính tóan riêng của họ,
Ví dụ họ bán dầu cho Trung Quốc với giá 80 USD/thùng, bán cho Ấn Độ
chỉ giá 35 USD/thùng; Nga đang lợi dụng Trung Quốc”.
Một nhà báo ở Thượng Hải nói rằng ngoài vấn đề giá cả và chi phí, Trung
Quốc còn có những lo ngại về địa chính trị.
Ông nói: “Việc đường ống dẫn khí đốt đi qua Mông Cổ là điều không chắc
chắn. Nếu Mông Cổ muốn vận chuyển đất hiếm tới Mỹ mà bị Trung Quốc từ chối trong tương lai, liệu nước này có đóng cửa đường ống dẫn khí
không?”
Ngoài ra ông nói Trung Quốc nên đa dạng hóa nguồn cung cấp năng
lượng và không quá phụ thuộc vào Nga, nước đang phải đối mặt với
những bất ổn kinh tế do cuộc chiến Ukraine gây ra.
Đầu tháng 8, Mông Cổ đã ký một thỏa thuận “Bầu trời mở” với Mỹ, một
thỏa thuận có thể tạo điều kiện thuận lợi cho việc vận chuyển khoáng sản
đất hiếm bằng đường hàng không tới Mỹ trong tương lai. Tuy nhiên các
chuyên gia Trung Quốc cho rằng Mông Cổ không giáp sát biển phải xin
phép Trung Quốc và Nga khi vận hành như vậy.
Theo dõi JEFF PAO trên Twitter tại @jeffpao3
[Hoàng Đình Khuê lược dịch]