Trung Quốc đẩy Marcos sâu hơn vào vòng tay của Mỹ
Lập trường cứng rắn của Bắc Kinh về tranh chấp Biển Đông đang thống nhất giới tinh hoa chính trị Philippines về nhu cầu hợp tác quốc phòng mạnh mẽ hơn của Hoa Kỳ
Bởi RICHARD JAVAD HEYDARIAN – NGÀY 11 THÁNG 8 NĂM 2023
Bộ trưởng Quốc phòng Hoa Kỳ Lloyd Austin (phải) và Tổng thống Philippines Ferdinand Marcos Jr (trái) sải bước tới cuộc họp tại Lầu Năm Góc ngày 3/5/2023. Ảnh: Bộ Quốc phòng Hoa Kỳ / Jack Sanders
MANILA – “Tôi không biết về bất kỳ sự sắp xếp hay thỏa thuận nào mà Philippines sẽ loại bỏ tàu của mình khỏi lãnh thổ của mình,” Tổng thống Philippines Ferdinand Marcos Jr cho biết khi được hỏi về yêu cầu gần đây của Trung Quốc về việc loại bỏ tàu mắc cạn BRP Sierra Madre khỏi Bãi Cỏ Mây đang tranh chấp.
“Và để tôi đi xa hơn: Nếu tồn tại một thỏa thuận như vậy, tôi hủy bỏ thỏa thuận đó ngay bây giờ,” Marcos nói thêm, động thái mới nhất trong quan điểm cứng rắn của nhà lãnh đạo đối với Trung Quốc trong bối cảnh căng thẳng leo thang ở Biển Đông.
Tổng thống Philippines đã đáp lại những tuyên bố của Bộ Ngoại giao Trung Quốc vào ngày 7 tháng 8 sau một sự cố lớn khác trong khu vực hàng hải mà Manila đã “hứa nhiều lần” sẽ kéo Sierra Madre đi “nhưng vẫn chưa hành động”.
Cuối tuần qua, chính quyền Philippines đã công bố đoạn phim cho thấy các tàu Cảnh sát biển Trung Quốc chặn và quấy rối các tàu tiếp tế của Philippines tiếp cận Bãi cạn Thomas thứ hai, nơi một đội lính thủy đánh bộ Philippines đóng trên con tàu hoen gỉ, nửa chìm nửa nổi.
Trung Quốc đã phủ nhận việc ngăn chặn việc tiếp tế thực phẩm và nước, nhưng họ đã bảo vệ hành động mới nhất của mình bằng cách cáo buộc Manila nỗ lực vận chuyển vật liệu xây dựng đến khu vực.
Sierra Madre, một tàu chiến rỉ sét đã được neo đậu tại Bãi cạn Thomas thứ hai từ năm 1999, đã được giữ tại chỗ như một cách để củng cố yêu sách của Philippines đối với bãi cạn này. Ảnh: Asia Times files / AFP qua Getty / Jay Directo
Trong khi Trung Quốc đã tham gia vào các hoạt động cải tạo quy mô lớn ở vùng biển tranh chấp, thì đồng thời họ cũng phản đối bất kỳ nỗ lực tương tự nào của các quốc gia tranh chấp đối địch. Cường quốc châu Á cũng phản đối những nỗ lực gần đây của Philippines nhằm mở rộng hợp tác quân sự với Hoa Kỳ theo Thỏa thuận hợp tác quốc phòng nâng cao (EDCA).
Thỏa thuận được tăng cường gần đây cho phép quân đội Hoa Kỳ tiếp cận luân phiên các căn cứ của Philippines, bao gồm các cơ sở chiến lược nằm gần Đài Loan. Những suy đoán đã gia tăng trong những tháng gần đây rằng Hoa Kỳ cuối cùng có thể tìm cách bố trí vũ khí nhằm vào Trung Quốc trên đất Philippines.
Đối mặt với sự quấy rối ngày càng tăng của các tàu Trung Quốc ở Biển Đông, các thượng nghị sĩ và nhân vật chính trị hàng đầu ở Philippines đang thúc giục Marcos áp dụng các biện pháp thậm chí còn cứng rắn hơn đối với Bắc Kinh. Kết quả là, nhà lãnh đạo nổi tiếng không thích xung đột của Philippines đang bị buộc phải cứng rắn hơn với Trung Quốc.
Thay đổi tâm trạngTheo tất cả các dấu hiệu, chính sách đối ngoại xoay trục sang Hoa Kỳ của chính quyền Marcos đã khiến Trung Quốc bất ngờ. Chỉ vài tuần sau chuyến thăm cấp nhà nước tới Bắc Kinh, Marcos đã bật đèn xanh cho một EDCA mở rộng với Hoa Kỳ. Nhiều tháng sau, ông tới Nhà Trắng và Lầu Năm Góc để nâng cấp hơn nữa quan hệ quốc phòng song phương.
Tuy nhiên, các tuyên bố công khai chỉ ra rằng Trung Quốc không bị thuyết phục. Trong một thách thức trực tiếp đối với nhiệm vụ của Marcos, cựu tổng thống Rodrigo Duterte đã nhận lời mời đến thăm các nhà lãnh đạo hàng đầu của Trung Quốc bao gồm cả Chủ tịch Tập Cận Bình tại Bắc Kinh, được cho là để hòa giải căng thẳng gia tăng.
Trong những tháng gần đây, vị cựu tổng thống nổi tiếng đã không bỏ phí cơ hội nào để chỉ trích chính sách đối ngoại thân Mỹ của người kế nhiệm, đáng chú ý nhất là EDCA nâng cao, là hành động khiêu khích không cần thiết đối với Trung Quốc và có khả năng gây tổn hại cho chủ quyền của Philippines.
Bên cạnh việc gây áp lực lên Marcos thông qua các nhân vật thân Bắc Kinh ở Philippines, Trung Quốc cũng gia tăng ảnh hưởng ở Biển Đông. Kể từ khi Philippines thông qua EDCA mở rộng với Mỹ, các tàu Trung Quốc đã thực hiện nhiều hình thức đe dọa đối với các đối tác Philippines.
Các chiến thuật cứng rắn của Bắc Kinh, bao gồm cả việc Lực lượng Bảo vệ Bờ biển Trung Quốc gần đây sử dụng vòi rồng chống lại các tàu tiếp tế của Philippines đến Bãi Cỏ Mây, đã kích động giới tinh hoa chính trị của Manila.
Thượng nghị sĩ Philippines Christopher “Bong” Go đã thốt lên trong một bài phát biểu đặc biệt sôi nổi vào đầu năm nay: “Tôi cầu xin các bạn hãy ngừng bắt nạt người dân Philippines.
“Chỉ vì chúng tôi là một quốc gia nhỏ mà chúng tôi sẽ bị áp bức? Đừng làm vậy!” Go, phó chủ tịch Ủy ban Quốc phòng Thượng viện cho biết. “Hãy duy trì sự tôn trọng. Chúng tôi sẽ chiến đấu cho những gì là của chúng tôi. Cái gì của chúng ta là của chúng ta. Đó là của chúng tôi. Vì vậy, hãy ngừng sử dụng bạo lực hoặc bắt nạt.”
Điều khiến những bình luận của Go trở nên đặc biệt đáng chú ý là thượng nghị sĩ trên thực tế là cánh tay phải của cựu tổng thống Duterte.
Go, người gốc Philippines gốc Hoa, nhiều lần tháp tùng ông Duterte trong các chuyến công du tới Bắc Kinh nhằm nâng cao quan hệ chiến lược song phương. Nhưng giờ đây, ngay cả người ủng hộ quan hệ Philippines-Trung Quốc hàng đầu này cũng đã bắt đầu áp dụng lập trường chỉ trích hơn, ít nhất là trước công chúng.
Tổng thống Philippines Ferdinand Marcos Jr (trái) và người tiền nhiệm Rodrigo Duterte (phải) không để mắt đến Trung Quốc. Hình ảnh: Chụp màn hình Twitter / ABS-CBN
Các đồng minh quan trọng khác của Duterte đã áp dụng các đường lối tương tự. Thượng nghị sĩ Francis Tolentino, cựu thư ký các vấn đề chính trị dưới thời Duterte, là người ủng hộ hàng đầu cho mối quan hệ quốc phòng mạnh mẽ hơn với các đồng minh phương Tây.
Đầu năm nay, ông thậm chí còn kêu gọi thành lập một liên minh an ninh “tứ giác mới” với Australia, Nhật Bản và Mỹ để chống lại sự hung hăng của Trung Quốc ở Biển Đông.
Sau sự cố mới nhất ở vùng biển tranh chấp, những người ủng hộ chính quyền khác cũng đã có những đường lối cứng rắn hơn.
Thượng nghị sĩ Ramon Revilla Jr, một đồng minh quan trọng khác của ông Duterte, cho biết: “Hành vi bắt nạt của Trung Quốc chỉ thúc đẩy sự bất hòa và bất ổn, điều này không có lợi cho hòa bình và hòa hợp trong khu vực”. “Chúng tôi từ lâu đã ủng hộ sự chung sống được xây dựng trên sự tôn trọng và hữu nghị. Và với sự cố này, chúng ta phải đặt chân xuống và vạch ra ranh giới mà sự an toàn và lợi ích của những người đồng hương của chúng ta đang bị đe dọa.”
Biện pháp triệt để
Thượng nghị sĩ JV Ejercito và Joel Villanueva, những người thuộc khối đa số trong Thượng viện gồm 24 thành viên, đã kêu gọi chính quyền Marcos tăng cường các biện pháp chống lại Trung Quốc đồng thời tăng cường khả năng phòng thủ của đất nước.
Trên thực tế, dường như ngày càng có nhiều người ủng hộ lời kêu gọi trước đó của Thượng nghị sĩ đối lập Risa Hontiveros nhằm kiện Trung Quốc ra Liên Hợp Quốc về các tranh chấp ở Biển Đông, cũng như theo đuổi các cuộc tuần tra chung với các quốc gia Đông Nam Á có tuyên bố chủ quyền ở các vùng biển tranh chấp.
Chủ tịch Thượng viện Juan Miguel Zubiri viện dẫn “những hành động tàn bạo” gần đây của Trung Quốc là lý do để xem xét các biện pháp cực đoan hơn ngoài hàng trăm công hàm do Bộ Ngoại giao (DFA) đệ trình lên Bắc Kinh chống lại các hành động khác nhau của Trung Quốc trong vùng biển tranh chấp.
Zubiri nói: “Những hành động đó được thực hiện là hoàn toàn bất hợp pháp và do đó nên đệ đơn khiếu nại theo Công ước Liên Hợp Quốc về Luật Biển lên Liên Hợp Quốc.
“Không chỉ ghi chú bằng lời nói. Với sự tôn trọng đối với DFA, với số lượng công hàm – với số lượng các phản đối ngoại giao – chúng tôi có thể gói quà cho đại sứ quán Trung Quốc ở Metro Manila nhưng chúng tôi vẫn bị phớt lờ,” chủ tịch Thượng viện nói thêm, nhấn mạnh lập trường cứng rắn giữa Philippines giới tinh hoa chính trị về vấn đề này.
Các nhân vật chính trị hàng đầu cũng đã kêu gọi chính phủ bắt đầu tân trang lại vị thế của Philippines trên thực địa, đặc biệt nhất là tàu bị mắc cạn ở Bãi Cỏ Mây.
Dưới thời chính quyền Duterte, Philippines đã nâng cấp các cơ sở của mình trên khắp quần đảo Trường Sa, đáng chú ý nhất là trên đảo Thị Tứ, nơi có cộng đồng người Philippines tương đối lớn bao gồm cả dân thường và quân nhân.
Nhưng việc tân trang lại tàu Sierra Madre trong khu vực tranh chấp có nguy cơ gây ra phản ứng thậm chí còn hung hăng hơn từ Bắc Kinh. Cho đến nay, Marcos dường như quyết tâm tránh đụng độ trực tiếp với Trung Quốc, nhưng ông cũng sẽ phải đối mặt với áp lực dư luận ngày càng tăng.
Một cuộc khảo sát có thẩm quyền được công bố vào đầu năm nay cho thấy hơn 8 trong số 10 người Philippines muốn chính phủ tìm kiếm sự hỗ trợ của Hoa Kỳ để bảo vệ tốt hơn vị thế của Philippines ở Biển Đông. Trong khi đó, một cuộc khảo sát gần đây hơn của công ty tư vấn Eurasia Group có trụ sở tại New York cho thấy 69,8% số người được hỏi có quan điểm tiêu cực về Trung Quốc.
Bức ảnh do Lực lượng bảo vệ bờ biển Philippines chụp cho thấy các tàu Trung Quốc neo đậu tại Đá Whitsun, cách Bataraza ở Palawan 175 hải lý về phía tây trên Biển Đông. Ảnh: AFP
Ở Philippines, dư luận thường là vua và cuối cùng có thể buộc tổng thống phải ra tay. Nếu hiện trạng vẫn tiếp diễn, Marcos sẽ không có lựa chọn nào khác ngoài việc tăng cường hơn nữa hợp tác quân sự với Mỹ để bảo vệ tốt hơn vị thế của đất nước mình ở Biển Đông.
Ông cũng có thể tìm kiếm sự hỗ trợ của Lầu Năm Góc – ngay cả khi gián tiếp thông qua các đảm bảo an ninh trong trường hợp có khả năng xảy ra đụng độ với Trung Quốc – để tân trang các cơ sở của Philippines ở Trường Sa.
Bằng cách sử dụng các chiến thuật đe dọa thay vì đưa ra các nhượng bộ và khuyến khích có ý nghĩa, Bắc Kinh có thể đã vô tình xa lánh một đồng minh tiềm năng tại một trong những quốc gia có vị trí chiến lược nhất ở Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương, với những hệ lụy lớn đối với quỹ đạo của sự cạnh tranh Mỹ-Trung trong khu vực.
Theo dõi Richard Javad Heydarian trên Twitter tại @Richeydarian
https://asiatimes.com/2023/08/china-driving-marcos-deeper-into-american-arms/
Lê Văn dịch lại