Canada đối mặt với các câu hỏi về cáo buộc can thiệp của Trung Quốc.
Một cuộc điều tra chính thức đang được tiến hành về các cáo buộc Trung Quốc can thiệp vào các cuộc bầu cử liên bang nhưng một số người cho rằng ảnh hưởng còn đi xa hơn
Thủ tướng Canada đã chỉ định một điều tra viên đặc biệt để điều tra cáo buộc Bắc Kinh can thiệp bầu cử [Ảnh: Mark Blinch/Reuters]
Bởi Frederik Kelter
Ngày 13 tháng 4 năm 2023
Khi Dân Biểu Kenny Chiu được Cơ quan Tình báo An ninh Canada (CSIS) liên hệ trước cuộc bầu cử liên bang của Canada vào năm 2021, ông đã rất bối rối.
Anh ấy chưa bao giờ mong đợi mình sẽ tham gia cuộc điều tra của CSIS, chứ chưa nói đến cuộc điều tra yêu cầu nói chuyện trực tiếp ở đỉnh điểm của đại dịch COVID-19 ở Canada.
Nhưng chủ đề của cuộc họp rất nhạy cảm: cáo buộc Trung Quốc can thiệp vào cuộc bầu cử ở Canada. Và chẳng bao lâu nữa, nó sẽ trở thành một vấn đề nổi bật trong nền chính trị Canada, định hình vận mệnh chính trị của Chiu – và cuối cùng là của cả thủ tướng.
Các báo cáo tình báo bị rò rỉ từ CSIS trong những tháng gần đây cho thấy cộng đồng tình báo Canada đã lo ngại về sự can thiệp bầu cử của Trung Quốc trong nhiều thập kỷ.
Các tài liệu cho thấy chính phủ Trung Quốc không chỉ truyền bá thông tin sai lệch mà còn điều hành một mạng lưới bí mật để gây ảnh hưởng đến hai cuộc bầu cử liên bang vừa qua vào năm 2019 và 2021.
Mạng lưới bị cáo buộc bao gồm các nhà ngoại giao Trung Quốc, chính trị gia Canada, chủ doanh nghiệp và sinh viên quốc tế. Họ bị cáo buộc sử dụng ảnh hưởng của mình để hỗ trợ các ứng cử viên thân Bắc Kinh và đánh chìm những tiếng nói chỉ trích Trung Quốc.
Một trong những nhân vật đó là cựu Tổng lãnh sự Trung Quốc tại Vancouver Tống Hiểu Linh. Trong một thông tin rò rỉ cho tờ The Globe and Mail, Tong bị cáo buộc đã khoe khoang rằng những nỗ lực của Trung Quốc đã dẫn đến việc đánh bại hai ứng cử viên từ Đảng Bảo thủ của Canada ở tỉnh British Columbia. Chiu là một trong số đó.
Thông tin sai lệch trên chiến dịch tranh cử
Chiu bắt đầu ghi nhận sự thay đổi sáu tháng trước khi tái tranh cử, vào những tháng đầu năm 2021.
Lần đầu tiên được bầu làm đại diện cho quận Steveston-Richmond East vào năm 2019, Chiu gần đây đã giới thiệu một dự luật dành cho thành viên tư nhân có tên là Đạo luật đăng ký ảnh hưởng nước ngoài.
Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình dang rộng hai tay chỉ ra Thủ tướng Canada Justin Trudeau đang chăm chú lắng nghe.
Căng thẳng giữa Trung Quốc và Canada thể hiện rõ khi hai nhà lãnh đạo của nước này gặp nhau tại Hội nghị thượng đỉnh các nhà lãnh đạo G20 ở Indonesia vào tháng 11 năm ngoái [Tập tin: Adam Scotti/Văn phòng Thủ tướng/Bản phát qua Reuters]
Nó sẽ yêu cầu các cá nhân làm việc cho các chính phủ nước ngoài và các tổ chức chính trị phải đăng ký thông tin liên lạc của họ với các quan chức Canada nếu họ tìm cách, chẳng hạn, để giới thiệu các đề xuất chính sách hoặc tác động đến các hợp đồng công.
Theo Chiu, dự luật nhằm cung cấp cho Canada các công cụ để chống lại sự can thiệp của nước ngoài mà không chỉ ra bất kỳ quốc gia cụ thể nào.
“Tuy nhiên, chúng tôi đã thấy rất nhiều thông tin sai lệch được lan truyền về dự luật, nói những điều như: ‘Dự luật này sẽ khiến người Canada gốc Hoa gặp nguy hiểm và những người có quan hệ với Trung Quốc sẽ có nguy cơ bị phạt 400.000 đô la Canada’ [khoảng 300.000 đô la], ”Chiêu nói. “Tất nhiên, không có điều nào trong số đó là sự thật.”
Bản thân Chiu đã bị sa thải. “Cũng có những lời vu khống nhắm vào tôi, nói rằng tôi là một kẻ bán đứng và buộc tội tôi phân biệt chủng tộc bất chấp di sản Trung Quốc của chính tôi.”
Nhưng Chiu không phải là người duy nhất nhận thấy sự giám sát ngày càng tăng sau khi dự luật của ông được đưa ra. Cơ quan giám sát thông tin sai lệch của Canada DisInfoWatch đã xem xét kỹ lưỡng những câu chuyện về Chiu và các ứng cử viên Đảng Bảo thủ khác trong cuộc bầu cử năm 2021.
Nó phát hiện ra rằng có những dấu hiệu mạnh mẽ về một chiến dịch phối hợp nhằm gây ảnh hưởng đến cử tri Canada gốc Hoa.
Benjamin Fung, giáo sư an ninh mạng tại Đại học McGill, cũng phân tích thông tin sai lệch được phổ biến trong cuộc bầu cử. Ông cũng kết luận rằng có những mối liên hệ với châu Á.
“Nó lan rộng nhưng nhiều hoạt động sẽ tập trung vào khoảng thời gian từ 9 giờ sáng đến 5 giờ chiều – không chỉ theo giờ Canada mà còn theo giờ Trung Quốc,” Fung nói với Al Jazeera. “Vì vậy, rất có thể nó đã được điều phối từ một nơi nào đó ở Đông Châu Á.”
Quận của Chiu có một cộng đồng lớn người Canada gốc Hoa và các chuyên gia nhận thấy rằng một tỷ lệ đáng kể thông tin sai lệch đang được lan truyền qua WeChat, một ứng dụng truyền thông xã hội của Trung Quốc được sử dụng rộng rãi trong cộng đồng hải ngoại.
Với ước tính có khoảng 1 triệu người dùng ở Canada, WeChat là một trong số ít ứng dụng cho phép liên lạc giữa mọi người trong và ngoài Trung Quốc.
Chiu sau đó đã thua trong cuộc tái tranh cử. Và dự luật thành viên tư nhân của ông về sự can thiệp của nước ngoài cuối cùng đã bị gác lại.
Vụ bê bối cho Đảng Tự do
Tuy nhiên, tác động chính xác của sự can thiệp bị cáo buộc của Trung Quốc rất khó đo lường.
Mặc dù chính phủ Canada thừa nhận rằng Trung Quốc đã can thiệp vào các cuộc bầu cử năm 2019 và 2021, nhưng một báo cáo được công bố vào tháng 2 đã kết luận rằng những nỗ lực đó không ảnh hưởng đáng kể đến kết quả của cả hai cuộc bỏ phiếu.
Chiu đồng ý rằng sự can thiệp của Trung Quốc có thể không làm thay đổi kết quả của chiến dịch tranh cử năm 2021 của ông. Tuy nhiên, ông khẳng định, điều đó không có nghĩa là không nên coi trọng sự can thiệp của nước ngoài.
“Không chỉ nền dân chủ của chúng ta đang bị đe dọa. Chính chủ quyền của chúng ta với tư cách là một quốc gia đang bị đe dọa,” ông nói.
Điều gì tiếp theo cho Trung Quốc của Tập Cận Bình ở trong và ngoài nước?
Những tiết lộ gần đây về can thiệp bầu cử đã châm ngòi cho một cơn bão lửa chính trị đối với Đảng Tự do cầm quyền, do Thủ tướng Justin Trudeau lãnh đạo.
Một Dân Biểu Đảng Tự do, Han Dong, được xác định trong số những vụ rò rỉ là có các cuộc gặp riêng với tổng lãnh sự Trung Quốc tại Toronto, Han Tao.
Các nguồn tin an ninh quốc gia được CTV News trích dẫn cáo buộc Dong khuyến khích Trung Quốc trì hoãn trả tự do cho hai người Canada, Michael Sparov và Michael Kovrig, những người đã bị giam giữ vào năm 2018 với cáo buộc gián điệp.
Việc thả họ quá sớm, Dong được cho là ngụ ý, sẽ có lợi cho Đảng Bảo thủ trong các cuộc thăm dò.
Ông Dong đã phủ nhận việc đưa ra bất kỳ đề xuất nào như vậy nhưng xác nhận rằng ông đã nói chuyện với tổng lãnh sự. Văn phòng của ông đã không trả lời các yêu cầu bình luận của Al Jazeera và Dong đã từ bỏ Đảng Tự do, thay vào đó hoạt động với tư cách độc lập.
Trong bối cảnh áp lực chính trị ngày càng tăng, hồi tháng 3, Thủ tướng Trudeau đã chỉ định một báo cáo viên đặc biệt độc lập để xem xét các báo cáo về can thiệp bầu cử và xác định xem có cần thiết phải tiến hành một cuộc điều tra công khai hay không.
Những người chỉ trích ông nói rằng còn quá ít, quá muộn. Họ cáo buộc Thủ tướng Trudeau chú tâm vào việc ngăn chặn rò rỉ hơn là giải quyết chính sự can thiệp.
Đánh vào lòng căm thù chống Trung Quốc
Ban đầu, Trudeau bác bỏ những cáo buộc chống lại Dong như bằng chứng về sự phân biệt chủng tộc chống người châu Á.
“Thật không may, một trong những điều chúng ta đã thấy trong những năm qua là sự gia tăng phân biệt chủng tộc chống người châu Á liên quan đến đại dịch và những lo ngại nảy sinh xung quanh lòng trung thành của mọi người,” Trudeau nói trong một cuộc họp báo ở Mississauga.
Những cáo buộc rằng Dong “bằng cách nào đó không trung thành với Canada”, ông nói thêm, “không nên được giải trí”.
Nhưng một số chuyên gia cho rằng vấn đề thù ghét người châu Á đã được sử dụng như một màn khói, trong một số trường hợp, để ngụy trang cho các nỗ lực can thiệp bầu cử.
Các báo cáo đã chỉ ra rằng các trường hợp phân biệt chủng tộc và bài ngoại chống người châu Á đã gia tăng ở Canada trong thời gian xảy ra đại dịch COVID-19 và sau đó, dẫn đến cảm giác bất an ngày càng gia tăng đối với những người Canada gốc Á.
Theo nhà phân tích nghiên cứu Ai-Men Lau, Bắc Kinh đã có thể lợi dụng những lo ngại như vậy, bác bỏ những lời chỉ trích về nỗ lực can thiệp của họ như một bằng chứng rõ ràng hơn về sự thiên vị chống người châu Á. Cô ấy làm việc cho Doublethink Lab, một tổ chức theo dõi các hoạt động gây ảnh hưởng.
Bà nói với Al Jazeera rằng giải pháp là tham gia trực tiếp với các cộng đồng người Hoa ở hải ngoại để xây dựng niềm tin vào các cơ quan công quyền của Canada. Nhưng các sáng kiến của chính phủ mà cô đã thấy cho đến nay là từ trên xuống.
Cô ấy nói: “Tôi vẫn chưa thực sự thấy bất cứ điều gì hướng tới tương lai về những gì chúng ta sẽ làm cho cuộc bầu cử tiếp theo.
“Thật không may, chúng tôi có một thói quen đặc biệt khó chịu ở Canada là cực kỳ phản ứng trước bất kỳ cáo buộc nào về sự can thiệp của nước ngoài hơn là chủ động.”
Trong khi đó, Trung Quốc đã liên tục phủ nhận các cáo buộc rằng họ can thiệp vào cuộc bầu cử ở Canada. Trên một bảng tin trên trang web chính thức của đại sứ quán Trung Quốc, một phát ngôn viên gọi những lời buộc tội là “sự vu khống thuần túy và hoàn toàn vô nghĩa”.
Al Jazeera đã liên hệ với lãnh sự quán Trung Quốc ở Vancouver và Toronto cũng như đại sứ quán Trung Quốc ở Ottawa, nhưng không ai trả lời yêu cầu bình luận.
Ngoài can thiệp bầu cử
Một số người ủng hộ tin rằng sự can thiệp vượt ra ngoài hệ thống bầu cử của Canada. Vào năm 2019, nhà hoạt động người Canada Rukiye Turdush cho biết cô đã phát hiện ra bằng chứng cho thấy các sinh viên đã lên kế hoạch cản trở một bài nói chuyện mà cô đã thuyết trình tại Đại học McMaster của Ontario, với sự cộng tác của các quan chức Trung Quốc.
Trung Quốc: Gián điệp, Dối trá và Tống tiền – 101 East
Turdush, một thành viên của nhóm sắc tộc Duy Ngô Nhĩ, đã có bài nói chuyện về tình hình ở Tân Cương, vùng viễn tây của Trung Quốc, nơi có khoảng 1 triệu người Duy Ngô Nhĩ bị giam giữ trong trại cải tạo.trại ion, theo Liên Hợp Quốc.
Một sinh viên Trung Quốc tham dự đã buộc tội cô nói dối và chửi bới cô trước khi xông ra ngoài. Nhưng sau đó, Turdush nhận được một loạt ảnh chụp màn hình từ WeChat cho thấy các sinh viên Trung Quốc đang thu thập thông tin về cô và con trai, bề ngoài là để đe dọa cô.
Dựa trên các cuộc trò chuyện được chia sẻ với Al Jazeera, các nhóm sinh viên Trung Quốc đã báo cáo và phối hợp với đại sứ quán Trung Quốc tại Canada để phá rối sự kiện của cô ấy.
“Nó cho thấy mức độ can thiệp của Trung Quốc vào xã hội Canada ngày nay và có bao nhiêu tác nhân Trung Quốc khác nhau tham gia,” Turdush nói với Al Jazeera.
Vào năm 2022, tổ chức phi chính phủ Tây Ban Nha Safeguard Defenders đã công bố một báo cáo tiết lộ một mạng lưới toàn cầu gồm hơn 100 cái gọi là trạm dịch vụ cảnh sát ở nước ngoài, hoạt động thay mặt cho chính phủ Trung Quốc.
Nó đã xác định ba địa điểm chỉ riêng ở Toronto, với các địa điểm khác được cho là ở Montreal và Vancouver.
Sự hiện diện của những đồn cảnh sát như vậy không làm ngạc nhiên cư dân Toronto Mimi Lee, một thành viên của Nhóm hành động phi chính phủ Torontonian HongKongers.
Bà nói: “Ảnh hưởng của chính phủ Trung Quốc là rất lớn. “Sự can thiệp từ chính phủ Trung Quốc tồn tại từ trên xuống dưới ở Canada ngày nay.”
https://www.aljazeera.com
Lê Văn dịch lại