Tình trạng bất ổn của nhà máy Việt Nam làm dấy lên bóng ma đình công dịp Tết
Quí Bạn thân mến,
Tiền lương là một trong nhiều yếu tố rất quan trọng, nhạy cảm liên quan đến vấn đề sản xuất, sự phát triển kinh tế của đất nước cũng như lợi nhuận của chủ các công ty
Tiền lương công nhân là mức lương mà chủ hãng trả cho công nhân để họ tạo ra thành phẩm hay dịch vụ cho công ty nó dựa trên nhiều yếu tố thực tiền, sự đồng thuận của hai bên theo qui định mỗi công ty tại các nước khác nhau
Một cơ chế lao động tiền lương công bằng, thông thoáng, uyển chuyển và thực tế là yếu tố rất quan trọng tạo sự bình ổn trong dây chuyền sản xuất, ổn định đời sống, đóng thuế cho nhà nước, tăng trưởng GDP và ngược lại nó sẽ tạo nên gián đoạn trong dây chuyền sản xuất hoặc nghiêm trọng hơn sẽ đưa đến bất ổn xã hội.
Trước tình trạng lạm phát lên cao, kinh tế thế giới bị chậm lại đang ảnh hưởng trực tiếp đến đời sống công nhân như bị giảm giờ làm, hoặc mất việc dễ rơi vào tình trạng khốn đốn tuy nhiên trong bối cảnh tế nhị nầy, vấn đề tăng lương cho lực lượng lao động cơ hữu nói chung cần phải được thực hiện để thích ứng với các chi phí đời sống gia tăng
Một số điểm sau đây cần được xét tới và đáp ứng :
1/- Xem xét tiêu chuẩn tăng lương do Tổ chức Lao động Quốc tế (ILO) đưa ra dựa trên thống kê về các chỉ số lạm phát, chi phi sinh sống, lợi nhuận của chủ hãng.
2/- Áp dụng mức tăng lương tại các quốc gia láng giềng hay các nước có môi trường lao động tương đồng
3/- Cần tham khảo thương lượng trực tiếp với Công Ðoàn do chính Công nhân bầu lên, độc lập với nhà nước để họ được trực tiếp nêu lên mức lương mà họ cần tăng với sự cố vấn giúp đỡ từ ILO hoặc các tổ chức NGO chuyên tư vấn về tiền lương và tiêu chuẩn lao động đang áp dụng trên thế giới để sự đòi hỏi của họ khách quan, vừa phải và phù hợp với mức tăng cần thiết.
4/- Thiết lập một cơ quan trọng tài [Labour Dispute Mediator] được hai bên chấp nhận để trung gian hòa giải khi có bất đồng nhằm tránh được chuyện đình công, lãng công … ảnh hưởng đến nhu cầu sản xuất của chủ hãng cũng như mất đi thu nhập của Công nhân trong lúc đình công.
Ban Biên Tập – Tân Đại Việt
Tình trạng bất ổn của nhà máy Việt Nam làm dấy lên bóng ma đình công dịp Tết
Suy thoái toàn cầu đẩy đất nước cộng sản từ bùng nổ xuất khẩu xuống mốc lương còm
Công nhân trở về nhà vào giờ nghỉ việc tại nhà thầu Nike Changshin ở Việt Nam, một trong năm quốc gia cộng sản có một liên đoàn lao động quốc gia duy nhất. (Ảnh Liên Hoàng)
LIÊN HOÀNG, phóng viên Nikkei18:10 JST ngày 30 tháng 12 năm 2022
THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH — Hai cú đấm dập xuống tiền lương thấp và lạm phát cao khi Tết Nguyên đán sắp đến đang làm tăng nguy cơ bất ổn lao động ở Việt Nam khi suy thoái kinh tế toàn cầu làm giảm xuất khẩu của đất nước.
Đình công vào dịp lễ, còn gọi là Tết, không phải là hiếm khi công nhân không đồng ý với các thỏa thuận của lãnh đạo công đoàn, những người — do sự giám sát chặt chẽ của chính quyền cộng sản — thường được chọn từ hàng ngũ quản lý công ty.
Nhưng các điều kiện kinh tế có vẻ đặc biệt tồi tệ trong năm nay, bất chấp sự chuyển dịch liên tục của chuỗi cung ứng từ Trung Quốc sang Việt Nam. Apple, Uniqlo và các thương hiệu toàn cầu khác đang tăng cường dấu ấn của họ tại quốc gia này, nhưng sự sụt giảm đơn đặt hàng tại nhà máy gần đây đã góp phần khiến 430.000 công nhân nhận được số giờ làm việc ngắn hơn và do đó được trả lương thấp hơn, liên đoàn lao động quốc gia cho biết vào ngày 28 tháng 11 mà không nêu rõ thời gian. Đó là một phần lớn lực lượng lao động, thường thấy tỷ lệ thất nghiệp khoảng 1 triệu trong tổng số 50 triệu công nhân.
Nhà nghiên cứu Dong Thi Thuong Hien cho biết các vấn đề về lương sắp tới, chẳng hạn như quy mô tiền thưởng Tết, sẽ ảnh hưởng đến việc liệu người Việt Nam có tham gia vào làn sóng lao động đang được quốc tế quan tâm, từ các tài xế xe tải Hàn Quốc đến các học giả Hoa Kỳ hay không.
“Một đến hai tuần trước Tết sẽ rất nhạy cảm,” Hiền, giám đốc dự án tại WageIndicator Foundation, cho biết. Nếu người lao động nghe tin xấu sắp đến với họ, chẳng hạn như tiền thưởng ít hơn năm ngoái, “Họ sẽ buồn,” cô nói thêm.
Và trong khi tiền lương ngày càng giảm, người lao động phải chi tiêu nhiều hơn, Hiền nói với Nikkei Asia. Giá có xu hướng tăng vào dịp năm mới, do nhu cầu về quà tặng và du lịch tăng cao. Thêm áp lực, lạm phát tháng 11 đạt 4,4% trong năm, theo cơ quan thống kê Việt Nam.
Nỗi đau lao động đến vào thời điểm thay đổi liên tục đối với Việt Nam: Một mặt, người lao động phải đối mặt với mạng lưới an toàn đang bị thu hẹp và phần lợi ích kinh tế ít hơn so với các đối tác châu Á của họ; Mặt khác, đảng cầm quyền sẵn sàng từ bỏ quyền kiểm soát độc quyền đối với các công đoàn, như đã thỏa thuận trong các thỏa thuận thương mại với các nước thuộc Liên minh châu Âu và Thái Bình Dương.
Đất nước này đã có một lịch sử lâu dài về tình trạng ngừng việc, chủ yếu là tại các công ty nước ngoài, trong hai thập kỷ qua, thường vượt xa phần còn lại của châu Á. Đã có 144 người vào năm 2022, tăng 53 người so với năm ngoái, theo Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam, công đoàn chính của quốc gia Đông Nam Á.
Người lao động đã tận dụng sự khan hiếm của chính họ trong dịp Tết vừa qua, khi các nhà xuất khẩu có quá nhiều đơn đặt hàng, được thúc đẩy bởi những người mua sắm trực tuyến trong thời gian phong tỏa vì COVID, và không đủ nhân viên vì nhiều người Việt Nam đã trải qua đại dịch ở vùng quê an toàn.
Kịch bản ngược lại lần này, khi nhu cầu của người tiêu dùng giảm làm giảm nhu cầu về lao động. Từ giày dép đến đồ nội thất, các doanh nghiệp Việt Nam cho biết các lô hàng đang giảm, với Chỉ số Nhà quản lý Mua hàng Toàn cầu của S&P ở mức 47,4 trong tháng 11, báo hiệu sự thu hẹp nhà máy và chấm dứt chuỗi 13 tháng mở rộng.
Khoảng một tháng nữa là đến Tết, các công ty đang cố gắng ngăn chặn những lời phàn nàn trên dây chuyền lắp ráp.
Giám đốc công đoàn Đặng Tuấn Tú cho biết trong một cuộc phỏng vấn, nhà thầu Changshin của Nike đã cắt giảm giờ làm, chỉ cần chạy với 60% công suất để đáp ứng các đơn đặt hàng. Nhưng người thợ đóng giày đã giữ chân công nhân bằng cách cam kết thưởng Tết, không sa thải và đưa họ về quê đón năm mới, anh nói và cho biết thêm họ hiểu về suy thoái.
“Lực lượng lao động, họ rất thông minh,” ông nói qua điện thoại. “Họ có thể nhìn thấy hoàn cảnh khó khăn trước mặt. Vì vậy, họ thực sự chia sẻ [khó khăn] với nhà máy.”
Giống như bốn quốc gia cộng sản khác còn sót lại trên hành tinh này — Trung Quốc, Bắc Triều Tiên, Lào và Cuba — Việt Nam có một liên hiệp quốc gia do đảng kiểm soát. Nhưng Hà Nội đã tạo ra một bước ngoặt đáng chú ý với các đồng chí của mình bằng cách hứa cho phép công nhân thành lập các công đoàn độc lập như một phần tư cách thành viên của mình trong Hiệp định Đối tác Toàn diện và Tiến bộ xuyên Thái Bình Dương và Hiệp định Thương mại Tự do EU-Việt Nam. Tuy nhiên, hành động theo cam kết đó đã kéo dài trong nhiều năm.
Các đối tác thương mại và các tổ chức lao động đã và đang gây áp lực buộc Hà Nội phải thay đổi cách xử lý các công đoàn.
Theo hệ thống hiện tại, tất cả các cuộc đình công đều là đình công tự phát, có nghĩa là chúng không được công đoàn cho phép, vì các thành viên ban quản lý thường là quan chức công đoàn hoặc ngồi trong các lá phiếu của công đoàn, Tổ chức Lao động Quốc tế cho biết trong một báo cáo về đất nước.
Và trong khi Việt Nam trở thành một nhà đầu tư và con cưng thương mại sau khi cho phép chủ nghĩa tư bản vào những năm 1980, thúc đẩy sự bùng nổ xuất khẩu do tiền lương rẻ, tỷ trọng lao động trong tổng sản phẩm quốc nội đã giảm từ năm 2004 đến 2019, khi đạt 39,8%, thấp hơn mức trung bình 49,3% của châu Á, theo Thế giới dữ liệu của chúng ta.
Các công ty và chính phủ cảm nhận được khả năng xảy ra tình trạng bất ổn.
“Các động lực của các cuộc biểu tình có thể lớn hơn trong năm nay,” một nhà tư vấn kinh doanh tư vấn cho các công ty nước ngoài muốn vào Việt Nam, tuy nhiên, nói thêm rằng việc sa thải có nghĩa là có khả năng các cuộc đình công sẽ không lan rộng. Một giám đốc điều hành trong lĩnh vực nội thất cho biết đã có những lời xì xào về khả năng đình công vì những lợi ích thấp dành cho nhân viên bị sa thải.
Để lường trước, các quan chức công đoàn và nhà nước đã đưa ra một loạt cảnh báo trong những tuần gần đây yêu cầu người sử dụng lao động trả lương cho công nhân đúng hạn và ngừng đình công.
Những bất bình khác, bên cạnh việc giảm lương và giảm giờ làm, bao gồm sự bất an ngày càng tăng đối với những người lao động đã hy sinh lương hưu bằng cách nhận một khoản thanh toán nhỏ hơn sớm. Các vấn đề liên quan đến COVID đã đẩy 5,6% người nhận bảo hiểm xã hội nhận một lần vào năm 2020 thay vì chờ nghỉ hưu, tăng từ 3,8% vào năm 2006, cơ quan an sinh xã hội của nước này cho biết.
Mức tăng lương tối thiểu cũng đã giảm trong thập kỷ qua, lần đầu tiên không tăng vào năm 2021.
Năm ngoái là một điểm thấp khác đối với người lao động khi các biện pháp hạn chế đại dịch yêu cầu nhân viên phải ngủ tại các nhà máy. Hồi đó, họ đang gấp rút giao các đơn đặt hàng cho kịp dịp Giáng sinh ở phương Tây. Bây giờ hàng tồn kho ở nước ngoài đã đầy, nhu cầu nghỉ lễ đã cạn kiệt và người Việt Nam đang làm việc ít hơn. Trong cả hai trường hợp, công việc của họ đã theo dõi chu kỳ bùng nổ của thương mại.
“Công nhân đang làm việc cật lực nhất có thể, làm thêm nhiều giờ nhất có thể, với hy vọng có tiền tiêu Tết”, nhà nghiên cứu Hiền nói. “Công đoàn cơ sở cần cùng nhau bàn bạc với người sử dụng lao động về chế độ thưởng, phương án trả lương hợp lý để tránh tình trạng đình công”.
Lê Văn dịch lại