Trung Quốc tăng cường hỗ trợ cho quá trình hiện đại hóa hải quân của Pakistan với tầm nhìn về Ấn Độ Dương
Syed Fazl-e-Haider – 03/11/2022
Tàu khu trục nhỏ Taimur của Hải quân Pakistan ở Thượng Hải để tập trận chung vào tháng 7 (nguồn: Global Times)
Giới thiệu
Vào giữa tháng 7, Hải quân Quân đội Giải phóng Nhân dân (PLA) và Hải quân Pakistan (PN) đã tổ chức cuộc tập trận “Sea Guardians-2” ở vùng biển ngoài khơi Thượng Hải (China Brief, 4/10; Pakistan Television, 12/7). Các cuộc tập trận hải quân chung tập trung vào việc vô hiệu hóa các mối đe dọa an ninh hàng hải, đặc biệt là những mối đe dọa có thể gây nguy hiểm cho các tuyến đường biển chiến lược. Cuộc tập trận song phương cũng bao gồm thực hành mục tiêu chung, diễn tập chống tàu ngầm, phòng không và chống tên lửa (China Military Online [CMO], ngày 13 tháng 7). Các cuộc tập trận được xây dựng dựa trên sự lặp lại đầu tiên của cuộc tập trận Sea Guardians-1, được tổ chức vào tháng 1 năm 2020 tại Biển Bắc Ả Rập ngoài khơi Karachi, Pakistan. Sự tham gia vào các cuộc tập trận này của khinh hạm tên lửa dẫn đường Taimur, là tàu chiến tiên tiến nhất do Trung Quốc chế tạo cho PN, thể hiện mức độ hỗ trợ ngày càng tăng của Trung Quốc đối với việc đào tạo và hiện đại hóa lực lượng hải quân của Pakistan (Thời báo Hoàn cầu, ngày 10 tháng 7).
Quan hệ quân sự song phương, vốn là trụ cột của quan hệ đối tác chiến lược và hữu nghị trong mọi thời tiết Trung Quốc-Pakistan, đã tăng cường trong những năm gần đây. Trung Quốc là nhà cung cấp thiết bị quân sự chính cho Pakistan, từ năm 2017-2021 đã hấp thụ gần 47% tổng lượng vũ khí xuất khẩu của Trung Quốc (China Brief, 25/3). Trong một động thái nhằm thắt chặt hơn nữa mối quan hệ quốc phòng, Trung Quốc đã cung cấp cho Pakistan máy bay chiến đấu đa năng J-10C vào cuối năm 2021 (Tiếng nói Nam Á, ngày 12 tháng 4). Vào tháng 6, một phái đoàn cấp cao của Pakistan bao gồm các đồng minh hàng đầu từ lục quân, hải quân và không quân đã có chuyến thăm Trung Quốc vào thời điểm căng thẳng giữa Trung Quốc và phương Tây đang gia tăng (CMO, ngày 12 tháng 6). Chuyến thăm là một phần của Ủy ban Hợp tác Quân sự Hỗn hợp Pakistan-Trung Quốc (PCJMCC), là cơ quan cao nhất liên quan đến việc thúc đẩy hợp tác quốc phòng song phương. Tổng tham mưu trưởng quân đội Pakistan Qamar Javed Bajwa cũng đã tham dự cuộc họp của ủy ban cấp cao nhất, cùng với những người đồng cấp cao nhất trong PLA. Cả hai nước cam kết sẽ làm sâu sắc hơn nữa quan hệ đối tác chiến lược trong những thời điểm đầy thách thức và tăng cường hợp tác quân sự chung về đào tạo, công nghệ và chống khủng bố (Express Tribune, ngày 12 tháng 6).
Vai trò của Trung Quốc trong việc hiện đại hóa Hải quân Pakistan ==
Trong vài năm qua, hợp tác quân sự Trung Quốc-Pakistan đã trở nên tập trung hơn vào lực lượng hải quân của Pakistan. Việc mua sắm các nền tảng công nghệ tiên tiến hơn từ Trung Quốc, là một phần trọng tâm trong nỗ lực hiện đại hóa hạm đội hải quân của Pakistan. Theo thỏa thuận trị giá 5 tỷ USD được ký kết vào năm 2016, Pakistan sẽ mua 8 tàu ngầm diesel lớp Yuan của Trung Quốc vào năm 2028 (Naval News, 24/6).
Bắc Kinh đã tăng cường hỗ trợ hiện đại hóa hải quân của Pakistan nhằm tăng cường năng lực của một đối tác quan trọng sẽ hỗ trợ nước này giải quyết các thách thức an ninh mà Trung Quốc đang phải đối mặt ở Khu vực Ấn Độ Dương (IOR). Trung Quốc đã đồng thời tăng cường sự hiện diện của hải quân trong IOR, thiết lập cơ sở quân sự ở nước ngoài đầu tiên ở vùng Sừng châu Phi ở Djibouti. Trung Quốc cũng là nhà xây dựng và điều hành cảng Ấn Độ Dương tại Gwadar trên bờ biển phía tây nam của Pakistan, một phần thiết yếu của Hành lang Kinh tế Trung Quốc Pakistan (CPEC), dự án hàng đầu của Sáng kiến Vành đai và Con đường (BRI) của Trung Quốc (China Brief, tháng 7 15). CPEC được cho là sẽ liên kết thành phố Kashgar ở Tân Cương với cảng Gwadar của Pakistan thông qua mạng lưới đường cao tốc, đường sắt và đường ống dẫn năng lượng (Diễn đàn Vành đai và Con đường, ngày 10 tháng 4 năm 2017).
Nằm ở vị trí chiến lược tại ga cuối của Biển Ả Rập, cảng Gwadar chỉ cách eo biển Hormuz 624 hải lý về phía đông — tuyến đường thủy hẹp giữa Vịnh Oman và Vịnh Ba Tư. Hiện nay, khoảng 25% lượng dầu của thế giới đi từ các nước nguồn ở Trung Đông qua eo biển Hormuz trên đường đến các thị trường nước ngoài. Gwadar là con át chủ bài của Trung Quốc trong trò chơi vĩ đại giành quyền thống trị trên các tuyến đường biển của Ấn Độ Dương (Express Tribune, ngày 13 tháng 5 năm 2015).
Vào tháng 1, PN đã đưa vào vận hành con tàu tiên tiến nhất của mình, tàu khu trục mang tên lửa dẫn đường, Tughril, được đóng tại Nhà máy đóng tàu Thượng Hải. Tughril, được trang bị Tên lửa đất đối không (SAM) và Tên lửa siêu âm từ bề mặt tới bề mặt (SSM), là một tàu chiến đa năng có khả năng thực hiện nhiều nhiệm vụ. Trong những năm tới, Pakistan sẽ biên chế thêm ba tàu khu trục nhỏ tiên tiến, mà hải quân coi là cấp số nhân của lực lượng (Pakistan Today, 23/1). Vào đầu năm nay, Hải quân Pakistan không chỉ đưa PNS Tughril vào biên chế mà còn tung ra 10 chiếc trực thăng Sea King, đây là một món quà từ Qatar (Bình minh, ngày 25 tháng 1).
Vào tháng 6, Trung Quốc đã giao chiếc Taimur, chiếc thứ hai trong số 4 khinh hạm Type 054A / P mạnh mẽ được đóng tại Thượng Hải cho PN. Việc bổ sung các khinh hạm tiên tiến này giúp tăng cường khả năng hoạt động ở các vùng biển xa của PN, được thể hiện qua khả năng tiến hành các cuộc tập trận chung với Hải quân PLA ở Biển Hoa Đông trong năm nay (Thời báo Hoàn cầu, ngày 10 tháng 7). Ban đầu, Pakistan đã ký hợp đồng với Trung Quốc vào năm 2017 để chuyển giao hai khinh hạm Type 054 A / P. Tuy nhiên, hợp đồng đã được gia hạn để bao gồm việc sản xuất thêm hai tàu vào năm 2018. Theo thỏa thuận, cả bốn tàu sẽ được đóng tại Trung Quốc (Naval News, 24/6).
Bắc Kinh cũng đã cam kết chuyển giao 8 tàu ngầm Trung Quốc cho Pakistan như một phần trong kế hoạch hiện đại hóa PN (The Print, 9/11/2021). Máy bay chiến đấu J-10 do Trung Quốc sản xuất, thuộc biên chế hải quân của Trung Quốc, có thể được Hải quân Pakistan sử dụng để thực hiện các hoạt động hàng hải ở Biển Ả Rập và Ấn Độ Dương. Máy bay chiến đấu có thể mang tên lửa chống hạm, có thể cho phép PN đóng vai trò phản ứng nhanh hơn ở Ấn Độ Dương (Tiếng nói Nam Á, ngày 12 tháng 4).
Tam giác Trung Quốc-Pakistan-Thổ Nhĩ Kỳ củng cố Hải quân Pakistan, tạo nền tảng cho CPEC ba bên
Cùng với Trung Quốc, Thổ Nhĩ Kỳ cũng đang đóng vai trò chủ chốt trong việc củng cố và hiện đại hóa hạm đội PN. Năm 2018, Pakistan và Thổ Nhĩ Kỳ đã ký hợp đồng đóng 4 tàu hộ tống lớp Milgem dựa trên thiết kế của các tàu lớp Ada của Thổ Nhĩ Kỳ. Theo thỏa thuận này, Thổ Nhĩ Kỳ nhất định sẽ giao 4 tàu cho PN vào tháng 2 năm 2025. Vào tháng 5, Thổ Nhĩ Kỳ đã hạ thủy chiếc tàu hộ tống Milgem thứ ba cho tàu PN, chiếc Badr, tại Xưởng đóng tàu & Công trình Kỹ thuật Karachi (KS&EW) (Naval News, ngày 20 tháng 5) .
Phát biểu tại lễ ra mắt Badr tại KS&EW hồi tháng 5, Thủ tướng Shehbaz Sharif bày tỏ hy vọng rằng mối quan hệ quốc phòng bền chặt giữa Thổ Nhĩ Kỳ và Pakistan sẽ củng cố mối quan hệ giữa quân đội Pakistan và các công ty quốc phòng Thổ Nhĩ Kỳ. Nhân dịp này, Sharif đề nghị biến CPEC thành một thỏa thuận ba bên giữa Trung Quốc, Pakistan và Thổ Nhĩ Kỳ (Bình minh, ngày 30 tháng 5). “Hành lang Kinh tế Trung Quốc-Pakistan (CPEC) sẽ thể hiện mong muốn của chúng tôi trong việc mở rộng kết nối và tối đa hóa thương mại và trung chuyển với Gwadar là đầu mối,” ông nói (Business Recorder, 20/5). Tổng thống Recep Tayyip Erdoğan hầu như cũng đã phát biểu tại lễ ra mắt Badr và tuyên bố rằng Thổ Nhĩ Kỳ sẽ cung cấp sự hỗ trợ cần thiết để tăng cường cơ sở hạ tầng quân sự của Pakistan (Naval News, ngày 20 tháng 5). Việc mua và nhận các tàu hộ tống mở đường cho việc sản xuất nhiều tàu PN trong tương lai với sự hợp tác của Thổ Nhĩ Kỳ.
Đề xuất của Shebaz Sharif về việc biến CPEC thành một thỏa thuận ba bên đã tạo thêm động lực cho sự phát triển của tam giác Trung Quốc-Pakistan-Thổ Nhĩ Kỳ, đặc biệt là về hợp tác quốc phòng. Cả Trung Quốc và Thổ Nhĩ Kỳ đều đang đóng một vai trò quan trọng trong việc hiện đại hóa PN và phát triển cơ sở hạ tầng hàng hải của nước này. Vào tháng 6 năm 2016, Pakistan đã ký hợp đồng với nhà thầu quốc phòng Thổ Nhĩ Kỳ STM để hiện đại hóa 3 tàu ngầm Agosta 90B của PN do Pháp thiết kế và chế tạo (STM). cho Hải quân Pakistan (Cơ quan Andalou, ngày 4 tháng 12 năm 2018).
Nếu Thổ Nhĩ Kỳ tham gia CPEC, việc phát triển cơ sở hạ tầng hàng hải của Gwadar sẽ là ưu tiên hàng đầu. Đối với Trung Quốc, cảng Gwadar là chìa khóa để mở rộng ảnh hưởng ở Ấn Độ Dương. Là một đường dẫn trung chuyển cho thương mại và năng lượng của Trung Quốc, Ấn Độ Dương có tầm quan trọng địa chính trị to lớn đối với Trung Quốc, bao gồm cả việc đảm bảo các tuyến đường biển liên lạc (SLOC) kết nối Trung Quốc với châu Âu, Trung Đông và châu Phi. Nếu không có sự hiện diện hải quân đáng kể trong khu vực, Trung Quốc không thể trở thành một bên đóng vai trò quan trọng ở Ấn Độ Dương và cuối cùng, một cường quốc hàng hải toàn cầu. Sự hiện diện và ảnh hưởng ngày càng tăng của Trung Quốc có khả năng dẫn đến việc Ấn Độ Dương nổi lên như một trung tâm của cuộc cạnh tranh địa chính trị lớn, cũng liên quan nhiều đến Ấn Độ, Pakistan, Hoa Kỳ và các nước chơi quan trọng khác trong khu vực (Observer Research Foundation, ngày 2 tháng 1 năm 2021)
Kết luận
Việc hiện đại hóa PN và phát triển cảng Gwadar không chỉ là một phần của hợp tác Trung Quốc-Pakistan nhằm bảo vệ các tuyến đường biển BRI mà còn hỗ trợ sự hiện diện của Hải quân PLA ở Ấn Độ Dương và Biển Ả Rập. Một căn cứ hải quân hiện đại tại Gwadar có thể cho phép Hải quân PLA tuần tra các tuyến đường biển và giám sát các cuộc tuần tra của hải quân Hoa Kỳ ở Ấn Độ Dương, là liên kết chiến lược giữa Đại Tây Dương và Thái Bình Dương về vận chuyển dầu trong khu vực. Các hoạt động “tự do hàng hải” của Hải quân Hoa Kỳ ở Biển Đông và eo biển Đài Loan đã là nguồn gây thất vọng lớn cho Bắc Kinh, quốc gia có tuyên bố chủ quyền đối với phần lớn vùng ven biển Đông Á. Do đó, Bắc Kinh có thể tìm cách dàn xếp quan điểm với Mỹ ở Ấn Độ Dương bằng cách đạt được chiều sâu chiến lược với căn cứ hải quân tại Gwadar.
Hiện tại, Pakistan chưa thể sánh ngang với sức mạnh hàng hải của đối thủ Ấn Độ, nhưng việc tiếp tục thúc đẩy hiện đại hóa và đổi mới hợp tác chiến lược với Trung Quốc và Thổ Nhĩ Kỳ có thể thay đổi hiện trạng bằng cách biến Pakistan thành một cường quốc hải quân thực sự trong khu vực. Một PN mạnh được trang bị khinh hạm tiên tiến và các loại vũ khí khác là một phần trong kế hoạch lớn của Bắc Kinh nhằm đảm bảo an ninh cho hàng hóa nhập khẩu dầu của Trung Quốc đến từ Vịnh Ba Tư và đạt được quyền kiểm soát các tuyến đường biển đi qua Ấn Độ Dương.
Syed Fazl-e-Haider là một nhà phân tích đóng góp tại bộ phận Nam Á của Wikistrat. Ông là một nhà báo chuyên mục tự do và là tác giả của một số cuốn sách trong đó có Sự phát triển kinh tế của Balochistan (2004). Ông đã đóng góp các bài báo và phân tích cho một loạt các ấn phẩm bao gồm Dawn, The Express Tribune, Asia Times, The National (UAE), Foreign Affairs, Daily Beast, New York Times, Gulf News, South China Morning Post và The Independent.
https://jamestown.org/program/china-increases-support-for-pakistans-naval-modernization-with-an-eye-on-the-indian-ocean/
Lê Văn dịch lại