Liệu Nhà lãnh đạo Tập Cận Bình có thực hiện các chính sách cải cách sau Đại hội Đảng lần thứ 20?
Willy Wo-Lap Lam – 09/09/2022 – Chủ tịch Tập Cận Bình và phe của ông ta sẽ chiếm ưu thế trong Đại hội Đảng lần thứ 20 là rõ ràng từ thông báo của Bộ Chính trị rằng mật nghị kéo dài một tuần, kéo dài 5 năm sẽ diễn ra vào ngày 16 tháng 10. Cuộc họp Bộ Chính trị, được tổ chức vào ngày 30 tháng 8, nói rằng nguyên tắc chỉ đạo của Đảng và đất nước sẽ vẫn là “Tư tưởng Tập Cận Bình về Chủ nghĩa xã hội đặc sắc Trung Quốc cho thời kỳ mới” (Chính phủ, ngày 16 tháng 10).
Một hiệu sách ở Bắc Kinh trưng bày các tác phẩm lớn của Tập Cận Bình (nguồn: RFA)
Bộ Chính trị khẳng định lại rằng Đảng Cộng sản Trung Quốc (ĐCSTQ) sẽ tuân theo các nguyên tắc do Mao Trạch Đông, Đặng Tiểu Bình, Giang Trạch Dân, Hồ Cẩm Đào và trên hết là Tập Cận Bình đặt ra. Tuy nhiên, các chính sách về cải cách và mở cửa – cũng như chính sách đối ngoại “nằm ở mức thấp” – do “Kiến trúc sư trưởng của Cải cách” Deng ban hành trong những năm 1980 và 1990 đã vắng mặt rõ ràng trong thông báo của Đại hội Đảng.
Thay vào đó, thông cáo này nhấn mạnh đến cái gọi là “ba sự liên tục” (三个 继续, san ge jixu). Đây là một ám chỉ đến những nỗ lực của ông Tập trong việc duy trì “thịnh vượng chung” theo kiểu Mao Trạch Đông (共同 富裕, chiêngtongfuyu); duy trì “xây dựng đảng” (党 的 建设 (dang de jianshe) để đảm bảo lòng trung thành của cán bộ; và hướng tới việc hình thành một “cộng đồng vì một tương lai chung cho nhân loại” (人类 命运 共同体, renlei mingyun Gongtongti) (Tân Hoa xã, ngày 30 tháng 8; Ming Pao, ngày 30 tháng 8).
Sự cam kết của ĐCSTQ trong việc thúc đẩy “cốt lõi của đảng” (党 的 核心, dangdehexin) như là cơ sở của quy chế là một dấu hiệu không thể nhầm lẫn rằng ông Tập sẽ được trao một nhiệm kỳ chưa từng có – thậm chí là hai – nhiệm kỳ 5 năm nữa với tư cách là nhà lãnh đạo tối cao.
Tiếp theo là sự trỗi dậy của một nhân cách sùng bái theo phong cách Cách mạng Văn hóa xung quanh ông Tập trên các phương tiện truyền thông của ĐCSTQ. Một video được tài trợ chính thức tuyên bố “Chủ tịch Tập, tôi yêu ông, tôi nghĩ về ông mỗi ngày… Ông là vị cứu tinh của nhân dân” (Youtube.com, ngày 31 tháng 8).
Một bài báo khác của Chủ tịch Tân Hoa xã, Fu Hua đã ban hành cái gọi là “lý thuyết ba phút một phút”, trong đó quy định rằng “chúng ta không được phép đi lạc ngoài hàng ngũ của đảng dù chỉ một phút; không một phút nào đi lạc khỏi đường lối của Tổng Bí thư Tập Cận Bình, không một phút nào đứng ngoài sự giám sát của Tổng Bí thư Tập Cận Bình và ban lãnh đạo trung ương đảng ”(HK01, ngày 5 tháng 9).
Cải cách hay quay đầu ?
Không nghi ngờ gì nữa, ông Tập vẫn ủng hộ một nền kinh tế bán chủ nghĩa Mao, nền kinh tế nằm dưới sự kiểm soát toàn diện của các cơ quan đảng-nhà nước. Sự ưa thích của ông Tập đối với sự kiểm soát chặt chẽ của nhà nước đối với nền kinh tế đã được tiết lộ đầy đủ trong chuyến thăm của ông đến tỉnh Liêu Ninh ngay sau khi hội nghị lãnh đạo Beidaihe không chính thức kết thúc vào ngày 16 tháng 8.
Trong các bài phát biểu của mình ở Jinzhou và Shenyang ở tỉnh phía đông bắc, ông đã đưa ra các cải cách theo định hướng thị trường và nhấn mạnh tầm quan trọng của việc “không bao giờ thay đổi màu đỏ của trời và đất” (不允许 江山 变色, buyunxu jiangshanbianse). Logic cơ bản quen thuộc: để cho các lực lượng thị trường và các nhà đầu tư nước ngoài đóng vai trò lớn trong nền kinh tế sẽ giúp “thay đổi màu sắc” của Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa (CHND Trung Hoa), vốn là sản phẩm của những cuộc đấu tranh kéo dài trong thời kỳ Cộng sản thành công. cuộc cách mạng (Gov.cn, 18 tháng 8; Qstheory.cn, 18 tháng 8).
Câu hỏi lớn đối với Trung Quốc sau Đại hội Đảng lần thứ 20 là: liệu ông Tập có chuyển sang một tư thế ủng hộ cải cách hơn để cứu nền kinh tế đang chững lại? CHND Trung Hoa đang trải qua những khó khăn tài chính nghiêm trọng nhất kể từ khi Kỷ nguyên Cải cách được phát động bởi Đặng Tiểu Bình vào cuối những năm 1970 (Báo cáo tóm tắt của Trung Quốc, ngày 18 tháng 7).
Mặc dù ông Tập gần như chắc chắn sẽ được Đại hội Đảng tán thành, nhiều đại biểu Quốc hội và ủy viên Ủy ban Trung ương, đặc biệt là những người ở các tỉnh và thành phố, sẽ yêu cầu Bắc Kinh cứu trợ tài chính (BBC Tiếng Trung, ngày 31 tháng 8; Deutsche Welle Chinese, Ngày 25 tháng 4).
Mặc dù nổi tiếng ác cảm với kinh tế thị trường và ưa thích phục hồi các chuẩn mực của chủ nghĩa Mao trong hoạch định chính sách kinh tế, ông Tập có thể bị buộc phải tuân thủ ít nhất phần lớn các chính sách tương đối ủng hộ cải cách do Thủ tướng Lý Khắc Cường sắp ra đi ( người sẽ giữ chức vụ cho đến tháng 3 năm 2023) trong vòng hai đến ba tháng qua.
Các biện pháp thực dụng này là không thể thiếu để duy trì tăng trưởng, hỗ trợ các lĩnh vực bất động sản và công nghệ đang gặp khó khăn, ngăn chặn tình trạng thất nghiệp trở nên tồi tệ hơn và thuyết phục các nhà đầu tư nước ngoài không rút khỏi thị trường Trung Quốc (Aljazeera.com, ngày 17 tháng 8; Yazhou Zhoukan, tháng 6 12).
Tại cuộc họp của Hội đồng Nhà nước một ngày trước phiên họp Bộ Chính trị ngày 30 tháng 8, Thủ tướng Lý kêu gọi “nỗ lực không ngừng để tạo ra một môi trường kinh doanh theo định hướng thị trường, dựa trên luật lệ và quốc tế hóa”. Li nói thêm rằng những cải cách theo định hướng thị trường đã “góp phần loại bỏ những cản trở đối với sự phát triển và kích thích sức sống của thị trường cũng như sự sáng tạo của công chúng” (Tân Hoa xã, ngày 29 tháng 8). Phần lớn nỗ lực của Li để nới lỏng tiền bạc
Vấn đề với Mỹ
Một vấn đề khác về ý thức hệ so với thực tiễn mà lãnh đạo Tập phải đối mặt là giảm khả năng tiếp cận nền kinh tế quốc tế, đây là trở ngại mà Trung Quốc chưa từng gặp phải trong Kỷ nguyên Cải cách. Trong nửa thập kỷ qua, sự “tách rời” một phần của nền kinh tế Trung Quốc và Mỹ đã đạt được động lực. Cạnh tranh địa chính trị ngày càng gia tăng cũng đã khiến Mỹ và các đồng minh áp đặt một cuộc tẩy chay trên thực tế trong lĩnh vực chính là cung cấp chip siêu nhỏ và các thành phần tiên tiến khác cần thiết cho lĩnh vực công nghệ tiên tiến của Trung Quốc.
Năm ngoái, Trung Quốc đã chi 350 tỷ USD nhập khẩu chip cao cấp, chủ yếu từ Đài Loan, Hàn Quốc, Nhật Bản và Mỹ Năm 2015, Hội đồng Nhà nước đã dành 1,4 nghìn tỷ USD để hỗ trợ nghiên cứu và phát triển lĩnh vực công nghệ đến năm 2025. Kể từ giữa Những năm 2010, Bắc Kinh đã rót 50 tỷ USD để trợ cấp cho ngành sản xuất chip của Trung Quốc, nhưng kết quả thật đáng thất vọng (RICS.org, 8/7; Radio Free Asia, 28/1).
Nhà sản xuất chip tiên tiến nhất của đất nước, Semiconductor Manufacturing International Corp (SMIC), kém Công ty Sản xuất Chất bán dẫn Đài Loan ít nhất một thế hệ về thành tựu công nghệ. Một số công ty vi mạch khổng lồ, bao gồm Tsinghua Unigroup – cũng như 50 công ty lẻ trong cùng lĩnh vực do tập đoàn CNTT khổng lồ Huawei thành lập – đã tích lũy được những khoản nợ khổng lồ hoặc tuyên bố phá sản.
Điều này đã khiến các cơ quan chống tham nhũng của Bắc Kinh bắt giữ một số quản lý hàng đầu của các nhà máy sản xuất chip, bao gồm cả cựu chủ tịch của Tập đoàn Thanh Hoa, Zhao Weiguo về các cáo buộc liên quan đến ghép nối bắt đầu từ đầu năm nay (Technologyreview.com, ngày 5 tháng 8; SCMP, ngày 2 tháng 8).
Các biện pháp khác được Tổng thống Biden áp dụng để “bóp nghẹt” Trung Quốc bao gồm cấm nhiều công ty Trung Quốc hơn, bao gồm cả các công ty “tư nhân” bề ngoài được cho là có liên hệ với PLA làm ăn với các thực thể Mỹ.
Các giới hạn cũng đã được đặt ra đối với các quỹ của Mỹ đầu tư vào thị trường Trung Quốc (Nhật báo Quảng Minh, ngày 18 tháng 8; Netease, ngày 17 tháng 8). Sau khi nghiên cứu các biện pháp trừng phạt mà Hoa Kỳ, các nước châu Âu và những nước khác áp đặt lên Nga sau cuộc xâm lược Ukraine ngày 24 tháng 2, lãnh đạo Tập đã chuẩn bị cho đất nước của mình và nền kinh tế CHND Trung Hoa để đề phòng “những âm mưu” của chính phủ do Hoa Kỳ lãnh đạo. liên minh chống Trung Quốc. ” Cuối năm 2020, Bắc Kinh khởi xướng chính sách “lưu thông kép” (双 循环, Shuang xunhuan) (Gov.cn, ngày 25 tháng 11 năm 2020).
Kế hoạch trò chơi kêu gọi tạo điều kiện cho “lưu thông nội bộ” (国内 循环, guoneixunyuan) – ám chỉ thực tế là trong khi đất nước vẫn mong muốn hấp thụ đầu tư của phương Tây và tham gia vào bối cảnh “lưu thông quốc tế” (国际 循环, guojixunyuan) – nền kinh tế cũng sẵn sàng dựa chủ yếu vào nội lực, đặc biệt là thị trường 1,4 tỷ dân để tự duy trì (Tân Hoa xã, ngày 25 tháng 4; Nhân dân nhật báo, ngày 29 tháng 11 năm 2021).
Tháng trước, nhiều phương tiện truyền thông chính thức khác nhau, bao gồm cả Nghiên cứu Lịch sử, được xuất bản bởi Học viện Khoa học Xã hội Trung Quốc, đã đăng các bài báo bênh vực “chính sách bế quan tỏa cảng” (闭关锁国, biguansuogu) của nhà Minh (1368-1644) và nhà Thanh. Vương triều (1644-1911). Các bài báo này khẳng định rằng các triều đình đã làm điều đúng đắn để ngăn các nước ngoài khuất phục Trung Quốc thông qua các thỏa thuận thương mại “bất bình đẳng” (Chinadigitaltimes.com, 1 tháng 9; VOAChinese.com, 1 tháng 9).
Kết luận
Bất chấp việc Trung Quốc hiện đang nhấn mạnh đến khả năng tự cung tự cấp, sau Đại hội Đảng lần thứ 20, có khả năng ông Tập có thể tìm kiếm một hình thức thỏa hiệp nào đó với chính quyền Biden để giải quyết những khó khăn chưa từng có mà nền kinh tế nội địa của Trung Quốc đang phải đối mặt. Ví dụ, hai nước đã đạt được một thỏa thuận vào cuối tháng 8 để thiết lập một giao thức kiểm toán cho các công ty Trung Quốc đang tìm cách niêm yết trên Sở giao dịch chứng khoán New York và Nasdaq (NYTimes tiếng Trung, ngày 29 tháng 8).
Các thỏa thuận tạm thời hơn nữa để cải thiện Trung Quốc-Hoa Kỳ. Mối quan hệ kinh tế và địa chính trị có thể được thực hiện trong cuộc hội đàm trực tiếp dự kiến giữa ông Tập và Tổng thống Biden bên lề Hội nghị thượng đỉnh G20 tháng 11 năm 2022 tại Jakarta.
Tuy nhiên, về lâu dài hơn, do có khả năng làm trầm trọng thêm cuộc cạnh tranh địa chính trị ngày càng gia tăng giữa một bên là trục độc tài CHND Trung Hoa và một bên là liên minh do Hoa Kỳ dẫn đầu, có những giới hạn nhất định đối với việc nối lại hợp tác có ý nghĩa giữa hai nền kinh tế lớn nhất thế giới.
Bất chấp sự dè dặt của các quan chức cấp cao từ các phe chống ĐCSTQ, ông Tập khó có thể từ bỏ sự ủng hộ mạnh mẽ đối với nước Nga của Vladimir Putin, hoặc quyết tâm “giải phóng” Đài Loan, có lẽ trong nhiệm kỳ thứ ba (2022-2027).
Trong khi một cuộc phiêu lưu quân sự như “chiến tranh nóng” chống lại Đài Loan có thể gây ra các biện pháp trừng phạt chống Trung Quốc tàn khốc từ Hoa Kỳ và các đồng minh của họ, thì hành động cơ bắp như vậy cũng có thể cho phép ban lãnh đạo đảng áp đặt thiết quân luật ở Trung Quốc và bịt miệng mọi phản đối những bất công lớn về kinh tế – xã hội.
Trong phân tích cuối cùng, phần lớn phụ thuộc vào việc liệu “Mao Trạch Đông của thế kỷ 21” có thực sự thuyết phục rằng “phương Đông đang trỗi dậy và phương Tây đang suy giảm” hay không (Đài phát thanh quốc tế Pháp ngữ, ngày 27 tháng 8; SCMP, ngày 22 tháng 10 năm 2021).
Một yếu tố chính ảnh hưởng đến tính toán của ông Tập là liệu liên minh do Washington dẫn đầu có thể vô hiệu hóa những đánh giá dường như không thực tế của ông về cả điểm mạnh của Trung Quốc và điểm yếu được nhận thức của phương Tây hay không.
Lê Văn dịch lại