Thời kỳ Gorbachev và sự sụp đổ của Liên bang Xô viết
Nhất Tín – Thứ Tư, 31/08/2022 – Dưới đây là dòng thời gian của một số sự kiện được cho là quan trọng trong gần 7 năm nắm giữ quyền lực ở Liên bang Xô viết (Liên Xô) của ông Mikhail Gorbachev, người đã qua đời hôm thứ Ba (30/8) ở tuổi 91.
Ảnh chụp ông Mikhail Gorbachev vào tháng 11/2012 ở Moscow, Nga. (Nguồn: Evgeny Eremeev/Shutterstock)
Thập niên 80
Tháng 3/1985 – Mikhail Sergeyevich Gorbachev, ở tuổi 54, thành viên gần như trẻ nhất của Bộ Chính trị Liên Xô, trở thành Tổng bí thư của Đảng Cộng sản sau cái chết của Konstantin Chernenko.
Tháng 11/1985 – Ông Gorbachev và Tổng thống Hoa Kỳ Ronald Reagan tổ chức Hội nghị thượng đỉnh đầu tiên tại Geneva (Thụy Sĩ), ông Gorbachev đã nói rằng ông “rất lạc quan” về việc giảm căng thẳng và cắt giảm vũ khí trong tương lai.
Tháng 4/1986 – Vụ nổ tại lò phản ứng hạt nhân Chernobyl lan truyền đám mây ảnh hưởng đến khắp châu Âu. Chính quyền Liên Xô thừa nhận điều đó chỉ 3 ngày sau đó, làm dấy lên nghi ngờ về chính sách tự do thông tin của ông Gorbachev.
Tháng 12/1986 – Tiến sĩ Andrei Sakharov, cha đẻ của phong trào bất đồng chính kiến, được thả ra khỏi nơi lưu vong sau cuộc điện thoại từ Gorbachev – một trong hàng trăm nhà bất đồng chính kiến chính trị và tôn giáo được trả tự do trong thời gian cầm quyền của ông.
Tháng 5/1987 – Một thanh niên người Đức tên Mathias Rust đã phá vỡ hệ thống phòng không của Liên Xô bằng cách lái một chiếc máy bay hạng nhẹ Cessna từ Helsinki đến trung tâm Moscow, hạ cánh xuống Quảng trường Đỏ. Ông Gorbachev phát động một cuộc thanh trừng các quan chức quốc phòng hàng đầu.
Tháng 10/1987 – Nhà cải cách nổi tiếng của Nga Boris Yeltsin đụng độ với Gorbachev về tốc độ của việc tái cấu trúc nền kinh tế và rời khỏi Bộ chính trị cầm quyền.
Tháng 12/1987 – Ông Gorbachev và Reagan ký hiệp ước đầu tiên cắt giảm kho vũ khí hạt nhân ở Washington. Tất cả các tên lửa tầm trung của Liên Xô và Mỹ sẽ được tháo dỡ.
Tháng 10/1988 – Ông Gorbachev củng cố quyền lực bằng cách trở thành Chủ tịch đoàn Chủ tịch Xô viết Tối cao, cơ quan lập pháp quốc gia.
Tháng 2/1989 – Sự tham gia quân sự kéo dài 9 năm của Liên Xô vào Afghanistan kết thúc. Các phong trào độc lập đạt được động lực ở các nước Cộng hòa Baltic, Georgia và Ukraine.
Tháng 3/1989 – Liên Xô tổ chức cuộc bầu cử nhiều ứng cử viên cạnh tranh đầu tiên để chọn ra Đại hội Đại biểu Nhân dân. Nhiều người Cộng sản bảo vệ cũ nổi tiếng thua những người độc lập, và phe ly khai giành được đa số ghế ở các nước Cộng hòa Baltic estonia, Latvia và Litva.
Tháng 11/1989 – Các cuộc phản kháng phổ thông quét sạch các chính quyền Cộng sản ở Đông Đức và phần còn lại của Đông Âu. Liên Xô không cố gắng can thiệp khi chế độ vệ tinh của họ đã sụp đổ.
Tháng 12/1989 – Ông Gorbachev và Tổng thống Hoa Kỳ George HW Bush, tại một hội nghị thượng đỉnh ở Malta, đã ca ngợi sự kết thúc của Chiến tranh Lạnh.
Thập niên 90
Tháng 2/1990 – Đảng Cộng sản từ bỏ sự độc tài quyền lực và Quốc hội đồng ý trao cho ông Gorbachev một nhiệm kỳ Tổng thống hành pháp, với sự gia tăng lớn về quyền lực. Những người biểu tình ủng hộ cải cách tổ chức các cuộc biểu tình lớn trên khắp Liên Xô.
Tháng 10/1990 – Đông Đức và Tây Đức thống nhất ý kiến sau 6 cuộc đàm phán căng thẳng, trong đó Gorbachev đóng một vai trò quan trọng. Quốc hội Liên Xô thông qua kế hoạch từ bỏ kinh tế tập trung của Cộng sản để ủng hộ nền kinh tế thị trường. Ông Gorbachev được trao giải Nobel Hòa bình.
Tháng 11/1990 – Quốc hội trao quyền cho Gorbachev ban hành các nghị định trong hầu hết các lĩnh vực hoạt động công cộng. Dự thảo đầu tiên của Hiệp ước Liên minh do Gorbachev đề xuất trao quyền lực đáng kể cho 15 nước cộng hòa, nhưng 4 nước gồm: Latvia, Litva, Estonia và Georgia – đã từ chối ký kết.
Tháng 1/1991 – Quân đội đè bẹp các cuộc biểu tình ủng hộ độc lập ở Baltics, giết chết 14 người ở Litva và năm người ở Latvia.
Tháng 3/1991 – Trưng cầu dân ý tạo ra đa số áp đảo để bảo tồn Liên Xô như là “liên bang các nước cộng hòa có chủ quyền bình đẳng” được đổi mới nhưng 6 nước cộng hòa tẩy chay cuộc bỏ phiếu.
Tháng 4/1991 – Hiệp ước Warsaw của các quốc gia Đông Âu tan rã.
Tháng 6/1991 – Ông Boris Yeltsin đắc cử Tổng thống Nga.
Ngày 19/8/1991 – Trích dẫn Gorbachev bị cáo buộc là sức khỏe yếu, cấp phó của ông Gennady Yanayev tiếp quản vị trí tổng thống đứng đầu chính quyền quân sự Cộng sản cứng rắn. Tình trạng khẩn cấp được ban bố ở một số khu vực. Quốc hội Estonia tuyên bố độc lập.
Ngày 21/8/1991 – Cuộc đảo chính sụp đổ, phá hủy các cuộc họp kín bảo thủ ở trung tâm và tạo ra một sự kiện lớn giúp ích cho những người ly khai ở các nước cộng hòa. Quốc hội Latvia đã tuyên bố độc lập.
Ngày 24/8/1991 – Ông Gorbachev từ bỏ chức lãnh đạo Đảng Cộng sản, ra lệnh tịch thu tài sản của nhà nước, cấm Đảng Cộng sản khỏi tất cả các tổ chức nhà nước và đề nghị Đảng này tự giải thể. Quốc hội Ukraine cùng lúc tuyên bố độc lập.
ngày 6/9/1991 – Cơ quan Lập pháp tối cao Liên Xô công nhận nền độc lập của Litva, Latvia và Estonia. Quốc hội loại bỏ Hiệp ước Liên minh năm 1922 và trao quyền lực cho chính quyền tạm thời trong khi chờ ký hiệp ước cho một Liên minh các quốc gia có chủ quyền tự nguyện.
Ngày 16/11/1991 – Nga nắm quyền kiểm soát hầu hết các kho dự trữ vàng, kim cương và xuất khẩu dầu của Liên Xô . Sau đó, Nga tuyên bố tiếp quản các bộ kinh tế.
Ngày 8/12/1991 – Nga, Ukraine và Byelorussia tuyên bố Cộng đồng các quốc gia độc lập không có vai trò đối với một cơ quan trung ương hoặc Gorbachev. Lúc đầu, ông Gorbachev chống lại trật tự mới và từ chối từ chức. Dần dần ông ta đi vòng quanh để chấp nhận điều không thể tránh khỏi.
Ngày 25/12/1991 – Ông Gorbachev từ chức Tổng thống Liên Xô, sự kiện chính thức Liên bang Xô viết tan rã diễn ra ngay vào ngày hôm sau.
Nhất Tín, theo Reuters