Putin bệnh nặng vẫn phải lên truyền hình để trấn an công luận Nga?
23/04/2022 – Trọng Thành – Cuộc gặp bất ngờ giữa tổng thống Nga Vladimir Putin và bộ trưởng Quốc Phòng Serguei Shoigu, được truyền hình Nhà nước Nga loan tải ngày 21/04/2022, gây nhiều đồn đoán về sức khỏe suy yếu của lãnh dạo tối cao Nga. Qua cuộc gặp Putin – Shoigu, giới quan sát cũng chú ý đến chiến thuật che giấu thất bại của Matxcơva, khi thông báo «thắng trận» tại Mariupol – dù chưa kiểm soát được hoàn toàn thành phố.
Tổng thống Nga Vladimir Putin (T) và bộ trưởng Quốc Phòng Sergei Shoigu tại điện Kremlin, Matxcơva, ngày 21/04/2022 – AP
Quân đội Ukraina vẫn bám trụ tại thành phố cảng Mariupol, cụ thể là dưới lòng đất khu vực nhà máy luyện kim Azovstal. Vì sao tổng thống Nga buộc phải ra lệnh ngừng tấn công khu vực nhà máy Azovstal ? Đài France Info trong tuần qua tìm cách giải thích.
Một phản ứng hiếm có liên quan đến chiến tranh Ukraina tại Nga : Hàng trăm giáo sư, sinh viên Đại học công Novossibirsk, Siberi, miền viễn Tây nước Nga, ký thư ngỏ kêu gọi Matxcơva rút quân.
Về khủng hoảng môi trường, báo cáo mới của cơ quan liên chính phủ của Liên Hiệp Quốc GIEC cho thấy cộng đồng quốc tế có hy vọng chặn đứng đà hâm nóng khí hậu, giữ nhiệt độ tăng không quá 2°C, nếu thực thi đầy đủ các cam kết đã đưa ra, ngay trong 3 năm tới.
Trung Quốc ký kết hai hiệp ước quốc tế, «chính thức đoạn tuyệt với lao động cưỡng bức » do áp lực phương Tây. Tại Hàn Quốc, tổng thống vừa đắc cử gặp mặt cựu tổng thống vừa ra tù : việc con gái nhà độc tài Park Chung Hee được tân chính quyền cánh hữu bảo thủ ưu ái gây chia rẽ công luận Hàn Quốc. Trên đây là các chủ đề chính Tạp chí Thế giới Đó đây tuần này.
***
Điện Kremlin gián tiếp xác nhận sức khỏe lãnh đạo tối cao suy yếu ?
Ngày 21/04, tổng thống Nga trên truyền hình tuyên bố giành quyền kiểm soát thành phố cảng Mariupol của Ukraina, và ra lệnh cho bộ trưởng Quốc Phòng ngừng tấn công khu vực nhà máy luyện kim Azovstal, nơi nhiều đơn vị quân đội Ukraina cố thủ. Đoạn băng cuộc gặp hơn 10 phút giữa nguyên thủ Nga và bộ trưởng Quốc Phòng Shoigu được truyền thông Nhà nước Nga phổ biến, gây nhiều suy đoán.
Đoạn phim do Điện Kremlin công bố hôm thứ Năm cho thấy ông Putin, 69 tuổi, nắm chặt lấy bàn bằng tay phải ngay khi ngồi xuống, sau đó liên tục nắm tay vào bàn trong suốt đoạn clip dài hơn 10 phút. Trong cuộc gặp với bộ trưởng Quốc Phòng, tổng thống Nga vai sụm xuống, lưng dán chặt vào tựa ghế, ngón tay thường xuyên ngọ nguậy, bàn chân liên tục dập lên dập xuống. Thể trạng ông Putin trong đoạn clip này khác hẳn với lần xuất hiện trên một sân vận động gần Matxcơva hôm 18/03, nhân dịp chính quyền Nga ăn mừng 5 năm ngày sáp nhập bán đảo Crimée của Ukraina.
Trên Twitter, kinh tế gia Thụy Điển Anders Aslund – từng nhiều năm cố vấn cho chính quyền Nga – nhận định, trong đoạn phim nói trên «cả hai (tổng thống và bộ trưởng Quốc Phòng) đều có vẻ bị trầm cảm, sức khỏe không tốt». Theo một số nguồn tin được báo chí Pháp, Mỹ loan tải, chủ nhân điện Kremlin có thể bị ung thư, và đã có 35 cuộc thăm khám bí mật với bác sĩ ung thư. Điều mà điện Kremlin phản bác.
Trả lời đài Pháp BFM TV,
hôm 18/04, nhà báo Nga Romain Banadin chuyên theo dõi về vấn đề sức khỏe
của tổng thống Nga cho biết khó có thể khẳng định ông Putin bị ung thư,
nhưng xác nhận trong thời gian gần đây, tổng thống Nga có nhiều giai
đoạn vắng mặt khá dài, khá thường xuyên, ông Putin được nhiều chuyên gia
y tế hàng đầu theo dõi. Và trong số các bác sĩ của tổng thống Nga, có
chuyên gia về ung thư tuyến giáp.
Soái hạm Biển Đen chìm, Putin hai lần xuất hiện
Bình luận trên BFM TV, ngày 22/04/2022, cựu điệp viên KGB của Nga, ông Serguei Jirnov, nhận xét: «cảnh tượng này nói lên nhiều điều về không khí ngự trị hiện nay tại điện Kremlin». Bên cạnh một số nhận xét tương tự với các nhà quan sát bên trên, cựu điệp viên Serguei Jirnov đặc biệt chú ý đến việc ông Putin có vẻ «căng thẳng» và «cố gắng che giấu cảm xúc».
Cựu điệp viên Nga lưu ý tổng thống Putin có hai phát biểu liên tục trong tuần, một để tuyên bố bắn thử thành công hỏa tiễn liên lục địa Sarmart và một để loan báo việc quân Nga chiếm được Mariupol. Ông Serguei Jirnov nhấn mạnh là hai phát biểu nói trên là bằng chứng cho thấy «tình trạng mong manh» của tổng thống Nga. Soái hạm của Nga trên Biển Đen bị bắn chìm là một «thất bại khủng khiếp» đối với điện Kremlin, gây một cơn sốc trong công luận Nga, kể cả trên truyền hình Nhà nước. Theo nhà quan sát này, đây chính là điều khiến chính quyền Nga phải loan báo ngay một «chiến thắng» lớn để tìm cách lấy lại uy tín.
«Nếu Putin chết, người Nga sẽ bầu Putin khác»
Liệu chính quyền Nga có để lộ điểm yếu, khi quyết định phơi bày tình trạng sức khỏe suy yếu của lãnh đạo tối cao ? Trong lúc một bộ phận công luận coi Vladimir Putin như nhà lãnh đạo độc tài, tập trung toàn bộ quyền lực, là đầu mối của mọi quyết định (*), thì nhiều nhà quan sát ngược lại cho rằng ông Putin chẳng qua chỉ là đại diện cho một hệ thống quyền lực bắt rễ sâu xa trong xã hội Nga (quan điểm của tiểu thuyết gia Andreï Kourkov, chủ tịch Hội nhà văn Ukraina, với bài trả lời phỏng vấn báo Pháp « Nếu Putin chết, người Nga sẽ bầu ra một Putin khác », l’Obs, ngày 04/04/2022).
Ngay
hôm sau sự xuất hiện bất ngờ của Putin, tướng Roustam Minnekaiev, phó
tư lệnh lực lượng quân đội miền trung Nga, loan báo kế hoạch xâm chiếm
toàn bộ dải đất ven biển miền nam Ukraina, nối liền vùng Donbass ở miền
đông với bán đảo Crimée, và coi đây là « cửa ngõ dẫn tới Transnistria », một vùng đất ly khai ở miền đông Moldova, được chính quyền Nga hậu thuẫn (**).
Điện Kremlin dường như đã sẵn sàng mở rộng cuộc xâm lăng Ukraina mà không cần đến Putin (***).
Hàng trăm giáo sư, sinh viên Đại học ở Siberi kêu gọi Matxcơva rút quân
Trong
lúc chính quyền Nga tiếp tục theo đuổi cuộc chiến tranh tại Ukraina,
đang bị cộng đồng quốc tế lên án, cách đây ít hôm, hơn một trăm giáo sư,
sinh viên một đại học lớn nhất tại vùng Novossibirsk, Siberi, ký thư
ngỏ kêu gọi Matxcơva rút quân. Lời kêu gọi được giới quan sát đánh giá
là dũng cảm, trong bối cảnh chính quyền Nga đã ra luật trừng phạt nặng
nề những ai chỉ trích cuộc xâm lăng, mà điện Kremlin gọi là « chiến dịch quân sự đặc biệt ».
Thông tín viên Julian Colling từ Matxcơva cho biết cụ thể :
« Đây
là một sự kiện quan trọng, vì rất hiếm xảy ra kể từ khi Nga bắt đầu can
thiệp quân sự tại Ukraina. Đã có hơn 130 giáo sư, sinh viên hoặc cựu
sinh viên tốt nghiệp công khai ký tên vào lời kêu gọi này. Con số tiếp
tục tăng. Văn bản kiến nghị lấy chữ ký này nêu rõ : không có lý do nào
biện minh cho việc can thiệp vào Ukraina, và quân đội Nga phải rút khỏi
nước láng giềng ngay lập tức.
Lời kêu gọi càng mạnh mẽ
hơn khi những người bày tỏ thái độ phản đối xuất phát từ lương tâm này
hầu hết đã ký tên thật, nghề nghiệp cụ thể. Đây là một hành động dũng
cảm trái ngược hẳn với bầu không khí chung ở các trường đại học thuộc
Nhà nước tại Nga, kể từ ngày 24/2, từ ngày Matxcơva mở màn cuộc can
thiệp.
Thật vậy, ngay sau khi bắt đầu chiến dịch quân sự,
hầu như tất cả hiệu trưởng của các trường đại học lớn của Nhà nước đã
vội vã công bố một bức thư ngỏ khẳng định sự ủng hộ đối với điện Kremlin
và tổng thống Vladimir Putin (****). Bức thư ngỏ không khỏi gây ra ít
nhiều phẫn nộ trên các mạng xã hội Nga, tuy nhiên, một số nhận xét cho
rằng dưới áp lực của chính quyền, các hiệu trưởng đã không có lựa chọn
nào khác.
Một cuộc thanh trừng cũng đã bắt đầu diễn ra
trong những năm gần đây, đặc biệt là trong một số trường đại học theo xu
thế tự do ở Matxcơva. Trong bối cảnh chiến tranh thông tin, chính quyền
Nga dường như muốn giành lại quyền kiểm soát lĩnh vực giáo dục và ngày
càng siệt chặt kiểm soát đối với tư duy phản biện. Tháng 3 năm ngoái, bộ
Đại Học tuyên bố đình chỉ các khóa học về khoa học nhân văn, xã hội học
hoặc khoa học chính trị trong các trường đại học công tại Nga ».
Nhà máy luyện kim Azovstal : Pháo đài ngầm bất khả xâm phạm ?
Trở
lại với nhà máy luyện kim Azovstal, nơi quân đội Nga nhiều lần ra tối
hậu thư với lực lượng cố thủ. Rút cục cho đến ngày 23/04, sau gần hai
tháng thành phố Mariupol bị Nga vây hãm, Azovstal vẫn thuộc quyền kiểm
soát của Ukraina. Vì sao quân Nga không thể chiếm Azovstal ?
Ông Yan Gagin, một chuyên gia Nga có mặt tại vùng ly khai thân Nga Donetsk, trên báo Anh Telegraph, cho biết « một cuộc tấn công bằng vũ khí nguyên tử »
cũng khó phá hủy được địa điểm này. Chỉ huy quân sự của lực lượng vũ
trang nước cộng hòa tự phong Donetsk thân Nga, Edouard Bassourine, hồi
cuối tháng 3, nhận định đây là « một thành phố trong thành phố,
không thể tấn công từ trên cao, mà phải xâm nhập vào trong lòng đất,
điều này đòi hỏi nhiều thời gian ».
Đài France Info cũng dẫn
lời chuyên gia quân sự Alexander Grinberg, nhà phân tích thuộc viện
Jerusalem Institute for Security and Strategy (JISS), theo đó nếu quân
đội Nga cố tình xâm nhập chiếm Azovstal, tổn thất nhân mạng của phía Nga
sẽ là « khủng khiếp », bởi lực lượng cố thủ có « ưu thế tuyệt đối về chiến thuật ».
Một
số nguồn tin cho biết, tại Azovstal có tổng cộng hơn 20 km đường hầm,
và ở độ sâu đến 30 mét. Khu vực nhà máy Azovstal rộng khoảng 11 km²,
chiếm một phần đáng kể diện tích thành phố Mariupol.
Hồi 2014,
hàng nghìn binh sĩ và thường dân Mariupol đã từng ẩn náu dưới lòng đất
nhà máy để kháng cự quân ly khai thân Nga. Theo một người phát ngôn của
công ty Meltinvest, sở hữu quản lý Azovstal, lương thực và nước uống dự
trữ ở đây đủ cho 4.000 người trong ba tuần lễ. Hiện tại, ước tính có
khoảng 2.000 binh sĩ cố thủ, cùng hàng trăm thường dân trong đó có nhiều
phụ nữ và trẻ em kẹt lại trong pháo đài ngầm của Mariupol.
« Nếu Mariupol rơi vào tay Nga, tôi sẽ ký hợp đồng với quân đội »
Những
người dân Ukraina chạy khỏi Mariupol nghĩ gì về tương lai thành phố của
mình ? Từ cảng Odessa, miền tây nam Ukraina, đích ngắm sắp tới của quân
Nga, thông tín viên RFI gặp được người thanh niên Igor chạy nạn khỏi
Mariupol tại nhà ga thành phố.
Sau đây là bài phóng sự của Oriane Verdier và Aabla Jounaïdi gửi về từ Odessa :
« Igor,
20 tuổi, chạy khỏi Mariupol hồi tháng trước cùng với gia đình. Qua một
số người thân còn ở lại tại chỗ và qua các mạng xã hội, anh có được một
số thông tin về Mariupol. Igor nói :
‘‘Nhiều điều kinh
khủng đang diễn ra ở đó. Có nhiều người bị thương. Họ thiếu nước sạch,
và thức ăn, nhưng tôi cũng biết rằng Ba Lan đã gửi đến đó nhiều thứ. Tuy
nhiên, các bạn tôi cũng nói với tôi rằng, ở lại Mariupol là hết sức
gian nan’’.
Người thanh niên làm nghề xây dựng này hy
vọng từ đây đến hè chiến tranh sẽ kết thúc. Anh nói : ‘‘Nếu như Mariupol
trở lại dưới sự kiểm soát của Ukraina, tôi sẽ trở về. Nếu không, tôi sẽ
ký một hợp đồng với quân đội Ukraina. Tôi không biết là có được hay
không. Hiện tại, họ không bắt ai tham gia quân đội cả, nhưng tôi biết là
có thể ký kết với quân đội một hợp đồng 5 năm’’.
Igor
hiểu rõ những hiểm nguy chờ đón anh. Nước mắt rơi trên gương mặt người
thanh niên khi anh kể về hai người anh em đi lính vừa qua đời cách nay
hai tuần tại chiến trường Donbass. Quân đội đã không đưa thi thể họ trở
về, cũng không thông tin gì về việc họ đã chết trong hoàn cảnh nào ».