Ðiểm Báo Pháp – 23/10/21
Vì Brexit, Anh và Pháp, từ «anh em» trở thành «thù địch»
Căng thẳng xung quanh eo biển Đài Loan làm lu mờ một cuộc khủng hoảng khác, không kém phần gay gắt giữa đôi bờ biển Manche. Từ đầu tháng 9/2021, quan hệ Paris- Luân Đôn bỗng trở nên lạnh giá. Đôi bên ầm ĩ cãi vã, không ngớt lời nhạo báng và có những đòn đấm sau lưng, gây tổn hại cho Đồng thuận Thân hữu có từ năm 1904. Trang nhất Courrier International chạy tít lớn: «Pháp và Anh, những người anh em thù địch».
«Always Blame the French»
Cơm chẳng lành, canh chẳng ngọt, mối quan hệ giữa Pháp và Anh giờ « đang trong cơn bão táp ». Tuần san L’Express cho biết từ tháng Chín tới nay, Anh và Pháp to tiếng cãi vã trong nhiều vấn đề. Đầu tháng Chín, Luân Đôn cáo buộc Paris không làm tròn trách nhiệm để di dân băng biển Manche. Trung tuần tháng Chín, đến lượt Pháp nổi dóa, chỉ trích Anh « thọc gậy bánh xe », khi làm trung gian cho Mỹ, để đánh cắp « hợp đồng tầu ngầm thế kỷ » giữa Pháp và Úc.
Đôi bên còn tranh cãi gay gắt trong việc áp dụng thỏa thuận Brexit : Bất kể đó là hồ sơ Bắc Ailen, liên quan đến Quy định về biên giới giữa Bắc Ailen và Cộng hòa Ailen hậu Brexit hay việc cấp quota đánh bắt cá trong vùng lãnh hải của Anh…
Sau kể tội là những lời dọa dẫm. Ở bên kia biển Manche, chính phủ thủ tướng Boris Johnson dọa cắt kinh phí hỗ trợ Paris chống di dân. Ở bên này, Paris tuyên bố nếu Luân Đôn không cấp thêm nhiều giấy phép đánh bắt cá cho ngư dân Châu Âu, Pháp sẽ ngưng cung cấp một phần điện năng cho nước Anh.
Sau 5 năm mặc cả và đối mặt với thái độ quay ngoắc của Anh, Paris nói giờ không tin vào lời của Luân Đôn nữa. Còn nước Anh ví Pháp như là một viên cảnh sát tồi trong các cuộc thương lượng với Liên Hiệp Châu Âu.
Giáo sư Luật Châu Âu, bà Catherine Sarah Barnard, trường đại học Cambridge cho rằng « mọi sự huyên náo, những cuộc cãi cọ ầm ĩ này với châu Âu và Pháp là nhằm đánh lạc hướng những vấn đề thường nhật : khan hiếm xăng dầu tại nhiều vùng, khan hiếm lao động triền miên, lạm phát phi mã, thiếu hàng hóa, giá năng lượng tăng vọt…»
Đây là hệ quả của việc chọn « Brexit hard » năm 2020, thủ tướng Boris Johnson đã chọn đóng cửa triệt để các đường biên giới. Kết quả là nước Anh thiếu nhân công nước ngoài, nhất là 100 ngàn tài xế xe tải và chuỗi cung ứng bị phá vỡ. Và cũng như bao lần từ thời Trung Cổ, người Anh đều có cùng một kiểu trả lời: «Always Blame the French» (Đổ hết lên đầu người Pháp), như lời mỉa mai từ một nhà ngoại giao Pháp.
Tóm lại, « một làn gió mùa thu đang xen vào mối quan hệ Anh – Pháp ». Bằng chứng là tân đại sứ Anh tại Pháp, bà Menna Rawlings, 54 tuổi, đến Paris từ đầu tháng Chín nhưng cho đến giờ vẫn chưa được điện Elysée mời đến dùng trà để có thể trình ủy nhiệm thư!
Nước Anh và mặc cảm tự ti!
Tuần báo Courrier International tự hỏi: Tại sao Anh và Pháp lại ghét nhau đến thế, trong khi mà hai nước có nhiều điểm rất giống nhau? The Times tại Luân Đôn đặt vụ việc trong bối cảnh bầu cử chung. Nước Pháp đang chuẩn bị cho mùa bầu cử tổng thống mới vào năm 2022.
Tổng thống Macron quan ngại ứng viên Xavier Bertrand, đại diện cho cánh hữu ôn hòa và cũng là chủ tịch vùng Hauts-de-France, trong đó có thành phố biển Calais, điểm nóng tập trung di dân bất hợp pháp để băng qua biển Manche đi vào nước Anh. Nguyên thủ Pháp không thể cho thấy có chút nhượng bộ nào trước những lời dèm pha về lời đe dọa từ Anh Quốc đối với ngư dân Pháp.
Còn theo phân tích của nhà báo người Anh Ed West, thiên hướng hay nổi cáu với Pháp của người Anh, đó còn là do một nền lịch sử từ lâu mang nặng dấu ấn mặc cảm tự ti nào đó. Trả lời câu hỏi của tuần báo Courrier International « tại sao Pháp là đối thủ chính của Anh tại châu Âu lục địa», vị trợ lý tổng biên tập trang mạng UnHerd tại Luân Đôn, nhắc lại rằng mọi sự bắt đầu vào năm 1066 với trận chiến Hasting trong cuộc xâm lược Anh Quốc của công tước xứ Normandie (miền bắc nước Pháp), mở màn cho nhiều thế kỷ xung đột giữa đôi bên.
Rồi ở Anh còn có xu hướng gán « tất cả những gì là Pháp » cho tầng lớp khá giả : Từ việc nói và sử dụng thành thạo tiếng Pháp cho đến việc có chữ « De » trước họ tên, giờ vẫn được xem như là trưởng giả.
Ngược lại, tầng lớp bình dân Anh lại có một tâm trạng thù ghét sâu thẳm với những gì là Pháp, đặc biệt là cuộc Cách Mạng Pháp, được tiếp nối với 20 năm chiến tranh của Napoleon. Bất chấp những lợi ích mà cuộc Cách Mạng có thể mang lại, đối với tầng lớp bình dân, triển vọng một ngày nào đó bị Pháp lãnh đạo là điều không thể nhắm tới.
Một nghiên cứu thú vị gần đây cho thấy những gia đình mang họ Pháp, kế thừa từ cuộc xâm lược Normandie, sở hữu một khối tài sản cao hơn mức trung bình rất nhiều. Nhà báo người Anh nhắc lại rằng nước Pháp từng là một quốc gia giầu có nhất và phát triển nhất giữa hai nước, Anh Quốc chỉ vừa mới đuổi kịp sự chậm trễ gần đây, kể cả trên phương diện ẩm thực.
Nhìn từ phía Mỹ, Anh và Pháp chẳng khác gì như một cặp «song sinh giả hiếu động nhất của châu Âu». Tom McTague , trên tờ The Atlantic của Washington cho rằng Vương Quốc Anh và Pháp từ khi Brexit cãi vã nhiều hơn. Nhưng hai nước lại rất giống nhau hơn là người ta nghĩ. Và nhất là đôi bên cùng chia sẻ một mục tiêu chung : Muốn được ở lại trong sân chơi của những «ông lớn»!
Việt Nam: Cuộc đua tìm kiếm nguồn lao động bị biến mất
Tại Việt Nam, hàng triệu người bị mất việc làm, trong khi đó, các nhà xưởng lại không tài nào tuyển dụng đủ nhân công để đáp ứng các đơn hàng nước ngoài, đang chuẩn bị cho mùa lễ Noel cuối năm. Nghịch lý này được tuần san Courrier International tường thuật lại từ một ghi nhận trên báo mạng Nikkei Asia.
Từ Samsung cho đến Adidas, lao động thiếu nghiêm trọng tại nhiều xí nghiệp. Tại tỉnh công nghiệp Bình Dương, các nhà cung cấp chỉ « đáp ứng được có một nửa nhu cầu tuyển dụng lao động theo như thông tin từ Navigos, hãng cung cấp lao động lớn nhất Việt Nam».
Nguyên nhân là do cách xử lý dịch bệnh quá nghiêm ngặt. Lao động di dân bị kiệt quệ sau nhiều tháng phong tỏa mà không có nguồn thu nhập, hay bị bắt buộc phải ngủ tại nhà xưởng trong những điều kiện khó khăn. Kết quả là một cuộc di tản lớn đã diễn ra, ngay khi « những rào chắn và hàng kẽm gai được dỡ bỏ trên các nẻo đường » vào ngày 01/10/2021, « hàng chục ngàn di dân đã hối hả trở về quê».
Để « chiêu dụ » công nhân trở lại làm việc, nhiều xưởng gia công lắp ráp cho các thương hiệu lớn đã có những đề xuất « điên rồ » như trả thêm một tháng lương, mở cơ sở trông trẻ và tạo thêm chỗ ở nhằm xóa tan cảm giá do dự. Chính phủ Việt Nam trên các mạng xã hội kêu gọi người lao động trở lại làm việc. Chính quyền địa phương thì có những đề xuất chưa từng có, cung cấp phương tiện giao thông như xe buýt, tầu lửa hay máy bay tạo điều kiện cho công nhân quay trở lại các khu công nghiệp.
Nikkei Asia lưu ý, lương công nhân đã tăng thêm từ 15-20%. Điều này có thể dẫn đến tình trạng lạm phát ở Việt Nam và lan sang các thị trường chính khác như Mỹ và châu Âu.
Nguồn gốc Covid-19: Chìa khóa trong tay Trung Quốc
Covid-19 vẫn tiếp tục làm đảo lộn cuộc sống, các hoạt động kinh tế – xã hội của nhân loại, con số nạn nhân vẫn tăng lên bất chấp các chiến dịch tiêm ngừa ồ ạt và tốn kém. Nhưng con virus Sars-Cov-2, nguồn gốc đại dịch Covid-19 từ đâu mà có? Từ một con vật trung gian hay từ một phòng thí nghiệm ? Câu hỏi này vẫn luôn ám ảnh nhiều nhà khoa học.
Nhưng với ông Jamie Metzl, nhà vi trùng học, khi trả lời tuần báo L’Obs cho rằng để biết được nguồn gốc Covid-19, «khoa học không thôi vẫn chưa đủ, mà còn phải hiểu cả Trung Quốc» nữa. Là thành viên của nhóm Drastic, quy tụ nhiều nhà khoa học và các nhà điều tra độc lập, nhà khoa học người Mỹ này giải thích vì sao ông thiên nhiều về giả thiết Sars-Cov-2 thoát ra từ phòng thí nghiệm của Viện Vi trùng học Vũ Hán (IVW).
Mối nghi ngờ này bắt nguồn từ đơn xin tài trợ của IVW năm 2018, do chính bà Thạch Chính Lệ (Shi Zhengli) – còn có biệt danh «Batwoman» – đặt bút ký. Trong thư gởi đến Darpa, một cơ quan trực thuộc bộ Quốc Phòng Mỹ, Viện Vi trùng học Vũ Hán xin một khoản tài trợ 14 triệu đô la để tiến hành các cuộc thử nghiệm biến đổi gien, cụ thể là ở loài virus corona.
Mục tiêu của dự án là cài ARN của virus corona vào hai « điểm » đặc biệt, làm tăng khả năng nhiễm bệnh vào các tế bào người. Một thí nghiệm đầy rủi ro đến mức Darpa đã bác hồ sơ. Nhưng hơn một năm rưỡi sau, chính tại thành phố nơi tọa lạc IVW, mà dịch bệnh đã bùng phát.
Loại virus mới được phát hiện khác với những gì giới khoa học biết được đến lúc này, và như một sự trùng hợp, chúng cũng mang những ARN chính xác tại hai « điểm » được đề cập đến trong hồ sơ Defuse, tức đơn xin tài trợ của IVW. Virus Sars-Cov-2 giống « như in » với con virus do IVW đề nghị tạo ra bằng kỹ thuật biến đổi gien.
Với ông Jamie Metzl, câu hỏi « liệu phòng thí nghiệm Vũ Hán có thật sự thực hiện dự án đó hay không » sẽ không bao giờ có lời đáp do thiếu sự minh bạch hoàn toàn từ IVW và Trung Quốc nói chung. Nhà nghiên cứu Mỹ, Jamie Metzl còn tin rằng Trung Quốc trên thực tế không cần tiền từ Mỹ để tiến hành dự án. Điều mà các phòng thí nghiệm Trung Quốc nhắm đến là cùng với những đề nghị tài trợ, chính là sự hợp tác khoa học với Mỹ và chuyển giao kiến thức, hiểu biết đi kèm theo.
Cũng theo nhà khoa học này, thì ngay từ những ngày đầu của dịch bệnh, « Trung Quốc đã làm mọi cách để dập tắt vụ việc » : Từ buộc im lặng những người gióng chuông báo động, « tẩy sạch » các trang mạng xã hội, hủy những bệnh phẩm đầu tiên và nhất là tuyệt đối nghiêm cấm các nhà khoa học Trung Quốc lên tiếng.
Trong chiến dịch này, còn có sự tiếp tay của nhiều nhà khoa học phương Tây, như Peter Daszak – nhà nghiên cứu người Mỹ chấp bút ký đơn xin tài trợ chung với Thạch Chính Lệ. Ông cũng chính là người đã được Bắc Kinh chọn để dẫn đầu đoàn điều tra của Tổ chức Y tế Thế giới.
Trung Quốc lại chỉnh đốn văn hóa
Cũng liên quan đến Trung Quốc, nhưng trong lĩnh vực đời sống văn hóa – xã hội. Courrier International lược dịch một bài viết trên Liên hợp Tảo báo, một nhật báo Singapore bằng tiếng Hoa ghi nhận « Tại Trung Quốc, “văn hóa không lành mạnh” bị chỉnh đốn».
Trò chơi video không chỉ đơn thuần là một hoạt động giải trí, mà chúng còn phải có một chức năng nghệ thuật, phải phù hợp với những giá trị mà chúng truyền đạt. Do đó, không còn những trò mang hơi hướm đánh bạc ăn tiền, không còn những nhân vật lấy cảm hứng hay phổ biến văn hóa Nhật Bản, cũng không còn những nhân vật mềm yếu ủy mị – từ cách trang điểm, hành vi cho đến giọng nói có dáng vẻ nữ tính, và nhất là tuyệt đối cấm những nhân vật có những « hành động xấu xa » như kẻ sát nhân, sát thủ, những kẻ cướp biển, những nhân vật đang hút thuốc, uống rượu hay lui tới các hộp đêm, thân thể đầy vết hình xâm…
Và kể từ ngày 30/8, trẻ vị thành niên chỉ được phép chơi trên mạng một giờ vào mỗi cuối tuần và ngày nghỉ lễ. Từ 8/9, các nhà mạng cung cấp được yêu cầu phải kiểm duyệt và thanh lọc các trò chơi trên mạng.
Trung Quốc lo sợ người dân biết đến văn hóa xứ người (Nhật Bản chẳng hạn) nhiều hơn là lịch sử đất nước, sợ người dân lầm lạc vào những « giá trị sai lầm », do vậy cấm đoán những cảnh khiêu dâm, những hình ảnh đẫm máu hay hãi hùng và chống việc tuyên truyền những nền « văn hóa không lành mạnh nói nhiều về chuyện đồng tính».
Chỉ có điều, khi tấn công « kẻ thù bên ngoài » mà không có một khuôn khổ và những tiêu chí quy định rõ ràng, nhiều phim do chính Trung Quốc sản xuất, hình ảnh bạo lực không kém cũng bị vạ lây theo!
…Và chuyện sinh con!
Năm xưa với chính sách « một con duy nhất », Trung Quốc cưỡng bức người dân phá thai để không sinh con thứ hai. Giờ lo sợ dân số tụt giảm, Bắc Kinh ngày 27/09/2021 lại kêu gọi « chị em phụ nữ » hạn chế phá thai.
Chính phủ Trung Quốc kêu gọi hạn chế phá thai để tránh tình trạng phá thai có chọn lọc, vốn đã bị cấm từ năm 2001 nhưng vẫn được thực hiện lén lút, do văn hóa chuộng con trai hơn con gái ? Hay đây cũng là cách chính phủ buộc các cặp vợ chồng phải sinh con ngoài ý muốn nhằm hạn chế tỷ lệ sinh nở suy giảm? Nếu đúng như vậy, đây sẽ là một hạn chế về quyền tự do sinh con.
Thông tín viên tuần báo L’Express tại Bắc Kinh cho biết 1/5 số ca phá thai tại Trung Quốc có liên quan đến phụ nữ dưới 30 tuổi. Nhiều người trong số này là độc thân, nhưng lại không được tiếp cận các phương thức tránh thai có hỗ trợ, và tìm cách tránh bị mất danh dự. Nhà xã hội học Manon Laurent, đại học Paris giải thích, do đặc thù xã hội Trung Quốc, « trẻ được sinh ra ngoài giá thú không được xã hội chấp nhận và khó được tiếp cận các dịch vụ công».
Nhưng có một điều chắc chắn, thông báo ngày 27/9 này đã làm dấy lên nhiều chỉ trích trên mạng xã hội. Người ta có thể đọc một phản ứng mạnh mẽ từ một phụ nữ trên mạng Vi Bác: «Tôi là một nguồn nhân lực giá rẻ, một cỗ máy sinh con (…) chứ không phải là một con người ».
Thổ Nhĩ Kỳ: Tổng thống Erdogan đơn độc
L’Express tiếp tục đưa độc giả đến Thổ Nhĩ Kỳ. Tờ báo ghi nhận tổng thống Recep Tayyip Erdogan, suy yếu và quá hung hăng, bị Hoa Kỳ đối xử trịch thượng và Nga thì khinh thường, nay «đơn độc hơn bao giờ hết trên trường quốc tế».
Tổng thống Thổ đang trả giá cho thái độ quay ngoắc và những hành động, phát biểu ầm ĩ. L’Express nhắc lại hai sự kiện đáng chú ý trong tháng Chín để giải thích. Đặt chân đến New York ngày 19/09/2021, nhưng tổng thống Thổ được chủ nhân Nhà Trắng tiếp đón lạnh nhạt, không có thảm đỏ như mong đợi của ông Erdogan. Thậm chí, ông cũng không được quyền hưởng một buổi chụp ảnh với tổng thống Mỹ.
Paul Levin, giám đốc trung tâm nghiên cứu về Thổ Nhĩ Kỳ, đại học Stockholm, Thụy Điển lưu ý, ngay khi đắc cử, nguyên thủ Mỹ đã có một thông điệp rõ ràng cho Thổ Nhĩ Kỳ : « Khi ông ấy đợi đến ba tháng mới nhấc máy điện thoại cho Ankara và chỉ để thông báo dự định chính thức công nhận vụ thảm sát người Armenia, ông ấy đã tỏ rõ với Thổ Nhĩ Kỳ rằng họ không còn tầm quan trọng đến như thế đối với Mỹ».
Mười ngày sau, 29/09, tổng thống Erdogan đến Sotchi gặp đồng nhiệm Nga Vladimir Putin. Sau ba giờ hội đàm trực diện, đôi bên không có một cuộc họp báo chung, cũng không có một thông báo chung nào. Recep Tayyip Erdogan ra về với đôi bàn tay trắng.
Kerem Oktem, giáo sư về quan hệ quốc tế trường đại học Ca Foscari tại Venise phân tích : « Cuộc gặp này cho thấy là ông Putin không đánh giá cao đồng nhiệm Thổ, ông ấy cho rằng mối quan hệ giữa hai nước không xứng ở tầm cỡ Nhà nước với Nhà nước. Điện Kremlin biết cách xử lý một cách hoàn hảo kiểu dàn cảnh : Erdogan muốn chứng tỏ là Thổ Nhĩ Kỳ được Nga tôn trọng, nhưng Putin đã không mang lại cho ông ấy sự thỏa mãn này».
Minh Anh
https://www.rfi.fr/vi/%C4%91i%E1%BB%83m-b%C3%A1o/20211023-brexit-anh-phap-khung-hoang-ngoai-giao
Trung Quốc bị «luận tội» tại Tổ chức Thương mại Thế giới
Les Echos ghi nhận « Trung Quốc trên ghế bị cáo tại Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO) ». Bắc Kinh đối mặt với vô số cáo buộc từ các quốc gia thành viên : phân biệt đối xử, không minh bạch, cưỡng bức, những cách thức không hề phù hợp với quy định quốc tế. Quảng cáo
Nhật báo kinh tế Pháp ví von, bộ trưởng Thương Mại Trung Quốc Vương Văn Đào (Wang Wentao) phải chịu đựng cả một bản luận tội. Bắc Kinh nhận được trên 1.600 câu hỏi từ khoảng 40 nước thành viên WTO, và làn sóng giận dữ không chỉ từ các quốc gia phát triển. Ông Vương không thuyết phục được ai khi khẳng định luôn tôn trọng các cam kết lúc gia nhập, không làm hại đến lợi ích của nước khác.
Bắt chẹt, trợ giá ngầm, lấy cớ virus để chận hàng nhập…
Nước láng giềng Úc tố cáo trong 18 tháng qua, Trung Quốc liên tục phá rối thương mại với các xét nghiệm bắt buộc, thanh tra tùy tiện tại biên giới, cố ý trì hoãn thủ tục, chậm cấp giấy phép nhập khẩu và áp đặt thuế chống phá giá phi lý. Đại sứ Úc tại Tổ chức Thương mại Thế giới khẳng định có trong tay các báo cáo khả tín cho thấy chính quyền Trung Quốc yêu cầu các nhà nhập khẩu không mua một số mặt hàng của Úc.
Hoa Kỳ tất nhiên là đả kích phương pháp của Trung Quốc. Đại diện Mỹ David Bisbee cáo buộc Bắc Kinh đã trở thành « sức mạnh lớn nhất ở WTO, nhưng vẫn áp dụng cách thức quốc doanh trong thương mại ». Đối với Washington, khi Trung Quốc được gia nhập WTO cách đây 20 năm, các quốc gia thành viên chờ đợi có Bắc Kinh những thay đổi căn cơ để thích ứng với cơ chế thị trường, nhưng rốt cuộc đã hoài công.
Bắc Kinh hạn chế các nước ngoài xâm nhập thị trường Hoa lục và tài trợ ồ ạt cho doanh nghiệp Trung Quốc, dẫn đến nạn sản xuất thừa kéo dài. Bên cạnh đó là việc ưu tiên cho khối quốc doanh, đặt ra những quy định mang tính phân biệt, hạn chế chuyển giao dữ liệu, không áp dụng đúng đắn quyền sở hữu trí tuệ. Chưa kể đến nạn cưỡng ép, dùng sức mạnh kinh tế để gây áp lực buộc một nước khác phải sửa đổi chính sách, mà Úc là ví dụ cụ thể.
Về phía Ấn Độ tố cáo những đòi hỏi về thủ tục nghiêm ngặt và thường là không rõ ràng. Phái đoàn Ấn lo ngại về việc vận dụng các biện pháp vệ sinh dịch tễ và kiểm dịch thực vật của Trung Quốc « tăng lên với nhịp độ đáng báo động không mang tính khoa học về việc nhiễm Covid-19, như một cái cớ để phong tỏa nhiều chuyến hàng xuất khẩu của Ấn Độ, đặc biệt là hải sản ».
Vẫn xưng là quốc gia đang phát triển để được hưởng ưu đãi
Liên Hiệp Châu Âu (EU) thì nhận định mức độ cải cách và mở cửa của Trung Quốc không phù hợp với trọng lượng của nước này trong nền kinh tế thế giới, và không tương ứng với việc Trung Quốc được thoải mái vào thị trường các quốc gia thành viên khác của WTO. Nói đơn giản là không « có đi có lại ». Đối với châu Âu, Bắc Kinh nếu muốn chứng tỏ vị trí lãnh đạo, thì không nên kêu đòi những ưu tiên chỉ dành cho các nước đang phát triển, trong những cuộc đàm phán hiện nay.
Tại Tổ chức Thương mại Thế giới, các thành viên tự mình loan báo là quốc gia « phát triển » hay « đang phát triển » – như Trung Quốc đang tự nhận – để có những đối xử đặc biệt. Bộ trưởng Thương Mại Trung Quốc chỉ nói là Bắc Kinh « sẵn sàng đề cập đến » các đối xử đặc biệt này với sự thực dụng.
Một quan ngại khác của nhiều quốc gia thành viên liên quan đến việc cạnh tranh không lành mạnh của các công ty quốc doanh, vốn được kín đáo tài trợ, được Nhà nước ưu ái, và thường là nguyên nhân gây ra sản xuất thừa, giá thấp một cách giả tạo. Anh quốc phát hiện Trung Quốc có 325.000 công ty vừa và nhỏ quốc doanh. Les Echos kết luận, trước bản luận tội này, Bắc Kinh sẽ phải cố gắng nhiều nếu muốn thuyết phục cộng đồng quốc tế, mà trước tiên là trong cuộc họp các bộ trưởng thương mại tại Genève cuối tháng 11.
Litva đương đầu với Trung Quốc, từ bỏ Con đường tơ lụa
Cũng về người khổng lồ châu Á, Le Monde ghi nhận « Litva đương đầu với Trung Quốc và tránh xa khỏi Con đường tơ lụa ». Từ « 17+1 » nay chỉ còn « 16+1 » : Hồi tháng Năm, Vilnius đã rời khỏi nhóm do Bắc Kinh xúc tiến năm 2012 gồm 17 nước Trung Âu và Balkan, trong đó có 11 thành viên Liên Hiệp Châu Âu. Hai tháng trước đó, ngoại trưởng Gabrielius Landsbergis nói rằng công thức này – nằm trong khuôn khổ Con đường tơ lụa – « không có lợi cho châu Âu » và chỉ nhằm « chia rẽ ».
Từ đó đến nay Litva liên tục đưa ra những quan điểm mà Bắc Kinh cho là « khiêu khích ». Quốc Hội Litva lên án « diệt chủng người Duy Ngô Nhĩ » ở Tân Cương, sau đó đến việc cho mở văn phòng đại diện Đài Loan tại thủ đô Vilnius, khiến Bắc Kinh tức tối triệu hồi đại sứ. Hiện nay cả Estonia lẫn Latvia vẫn không đi theo hướng của Litva, tuy hai nước này cũng coi nhẹ thượng đỉnh « 17+1 » có sự tham dự của Tập Cận Bình hôm 09/02, chỉ gởi đại diện cấp bộ.
Le Monde dẫn lời nhà nghiên cứu Una Aleksandra Berzina-Cerenkova, Viện Đối ngoại Latvia nhận định, đó là do ba nước Baltic thất vọng trước những lời hứa hão của Bắc Kinh về đầu tư và ưu tiên cho vào thị trường Hoa lục.
Đối với nhà nghiên cứu Frank Juris của Viện Quốc phòng An ninh Quốc tế ở Tallinn (Estonia), « Củ cà rốt vẫn mãi trong tưởng tượng, chúng tôi chỉ nhìn thấy cây gậy ». Trung Quốc đã thành công trong việc làm lung lay tình đoàn kết trong EU. Tuy nhiên do các nước Baltic ít lệ thuộc kinh tế, các trừng phạt sau vụ mở văn phòng đại diện Đài Loan không ảnh hưởng đến kinh tế Litva.
Xu hướng chống Trung Quốc mạnh mẽ trong công luận Litva
Theo bà Berzina-Cerenkova, cần đặt phản ứng của Vilnius trong tình hình « tình cảm chống Trung Quốc mạnh mẽ trỗi dậy » sau một loạt sự cố gây phẫn nộ cho công luận. Tháng 8/2019, các nhân viên đại sứ quán Trung Quốc bị nhận dạng trong vụ phá rối cuộc biểu tình ủng hộ Hồng Kông. Vài tháng sau, một video trên internet cho thấy một du khách Trung Quốc tấn công một nhà đấu tranh đòi dân chủ Hồng Kông.
Trong bối cảnh đó, phe đối lập trung hữu đã chiến thắng cuộc bầu cử Quốc Hội tháng 10/2020. Trong thỏa thuận, liên minh mới cam kết « bảo vệ những ai tranh đấu cho tự do, từ Belarus đến Đài Loan ». Đương kim ngoại trưởng vốn và cháu nội của một trong những nhà lãnh đạo phong trào độc lập Litva, có chính sách « dựa trên các giá trị » và chính phủ với sự ủng hộ ngầm của Hoa Kỳ có thể khẳng định trên trường quốc tế với tư cách kẻ thù của cộng sản và toàn trị.
Đối phó Trung Quốc: «Con đường thứ ba» không đơn giản cho Pháp
Về phía Paris, Le Monde cũng phân tích sự khó khăn khi chọn « con đường thứ ba » để đối phó với Bắc Kinh. Cuộc khủng hoảng tàu ngầm với Úc đã bộc lộ những hạn chế khi Pháp muốn đứng giữa Trung Quốc và Hoa Kỳ.
Đó là phần còn lại của một trong những vấn đề chính từ cuộc khủng hoảng tàu ngầm, mà Joe Biden và Emmanuel Macron sẽ đề cập đến qua cuộc điện đàm trong những ngày tới. AUKUS là một đòn nặng cho nỗ lực của Paris nhằm có chính sách độc lập với Mỹ trước Bắc Kinh. Đối với Pháp, Trung Quốc cần được coi là đối tác trong những hồ sơ quốc tế như chống biến đổi khí hậu, và như « đối thủ mang tính hệ thống », có thể đối xử cứng rắn khi cần thiết.
Theo Jean-Marie Guéhenno, cựu phó tổng thư ký Liên Hiệp Quốc, giáo sư đại học Columbia, châu Âu không mấy quan tâm đến sự leo thang quân sự ở Ấn Độ-Thái Bình Dương. Cho dù thân hơn với Hoa Kỳ, châu Âu vẫn không muốn dính vào cuộc cạnh tranh quân sự Mỹ-Trung. Tác giả Michel Duclos nhận định, đa số đối tác khu vực của Pháp không muốn một sự phân cực Hoa Kỳ-Trung Quốc, và Pháp đương nhiên không thể thay thế được sự bảo đảm của Mỹ đối với đồng minh, chỉ là nhân tố giúp trấn an.
Còn Đức không muốn làm mất lòng đối tác thương mại lớn nhất, không phải là tình cờ mà Tập Cận Bình hôm 13/10 trong cuộc điện đàm với thủ tướng Angela Merkel đã ca ngợi « người bạn lâu năm » của Trung Quốc. Bà Merkel thúc giục EU ký thỏa thuận đầu tư với Bắc Kinh, gây ngạc nhiên về sự vội vã này trước khi Joe Biden nhậm chức, tuy nhiên Nghị Viện Châu Âu đã ngăn chận. Liên minh cầm quyền mới ở Đức cũng sẽ ưu tiên cho đối thoại, tuy phe sinh thái chủ trương cứng rắn với Bắc Kinh.
Bắc Kinh tìm cách buộc thế giới phải lệ thuộc mình
Khái niệm « Con đường thứ ba » thường được sử dụng ở Mỹ để tố cáo sự trung lập của châu Âu, thậm chí sự yếu nhược. Hơn nữa thái độ không khoan nhượng của Bắc Kinh khiến những người chủ trương cởi mở khó thuyết phục. Hình ảnh Trung Quốc bị xấu đi trong công luận châu Âu, trước hết là ở Đức, qua việc đàn áp người Duy Ngô Nhĩ và Hồng Kông, và nhất là từ đại dịch Covid. Trong trò chơi đa phương, Bắc Kinh biết tranh thủ những nước yếu thế hoặc còn lừng khừng để chống lại phương Tây, nhất là tại Liên Hiệp Quốc.
Nhà nghiên cứu Janka Oertel ở Berlin nhận định « Trung Quốc tìm cách bớt lệ thuộc với thế giới trong khi buộc thế giới phải lệ thuộc mình. Đảng cộng sản hung hăng bảo vệ lợi ích của mình và gia tăng kiểm soát kinh tế », trong bối cảnh đó, châu Âu trở thành con mồi. Trong những tháng tới, Hoa Kỳ và EU sẽ còn tiếp tục tranh luận về cách thức đối phó với thách thức Trung Quốc.
Nga bất lực trước đợt dịch Covid dữ dội nhất
Hệ quả từ Brexit, «hoàng hôn» của chiến dịch Barkhane, Covid hoành hành tại Nga là những chủ đề chính trên báo Pháp hôm nay. Le Figaro nhận thấy «Nga đối đầu với đợt dịch Covid tệ hại nhất», còn theo La Croix, «Nga bất lực trước đợt dịch Covid thứ ba».
Matxcơva chưa bao giờ phong tỏa nghiêm ngặt như thế kể từ khi khởi đầu đại dịch hồi tháng 3/2020 : đô trưởng ra lệnh đóng cửa các quán bar, nhà hàng, cửa hàng, công viên…cho đến ngày 07/11, sau khi tổng thống Vladimir Putin tuyên bố một tuần không làm việc trên toàn quốc. Về mặt chính thức, Nga vượt ngưỡng 1.000 người tử vong/ngày kể từ 15/10, nhưng theo nhà phân tích Alexei Rakshane, trên thực tế mỗi ngày có khoảng 3.000 người chết vì con virus corona. Số nạn nhân thiệt mạng do Covid theo số liệu chính thức là 227.000 người, đã đứng đầu châu Âu, nhưng theo ông Rakshane lên đến 750.000 và từ nay đến cuối năm có thể lên đến 1 triệu.
Thụy My