Tin Biển Đông – 24/09/2020
Tư lệnh lực lượng quốc phòng các nước ASEAN kêu gọi kiềm chế ở Biển Đông
Tư lệnh quốc phòng 9 nước trong khối ASEA hôm 24/9 đã thảo luận về tình hình Biển Đông, đồng thời khẳng định ủng hộ việc duy trì ổn định, an ninh, an toàn và tự do hàng hải ở Biển Đông.
Tại hội nghị trực tuyến Tư lệnh lực lượng quốc phòng các nước ASEAN lần thứ 17 (ACDFM-17) diễn ra tại Hà Nội vào sáng ngày 24/9, Thượng tướng Phan Văn Giang – Tổng tham mưu trưởng QĐND Việt Nam, chủ trì hội nghị, đã bày tỏ quan ngại về tình hình căng thẳng ở Biển Đông. Thượng tướng Phan Văn Giang kêu gọi các nước kiềm chế các hành động có thể làm phức tạp tình hình, tăng cường đối thoại và hợp tác.
Cũng tại hội nghị này, các đại biểu đã nhất trí ASEAN cần kiên trì lập trường nguyên tắc, giải quyết hoà bình các tranh chấp, bất đồng trên cơ sở luật pháp quốc tế, đặc biệt là Công ước của Liên Hiệp Quốc về Luật biển 1982 (UNCLOS).
Tình hình Biển Đông trong năm 2020 khi Việt Nam giữ vai trò Chủ tịch ASEAN đang có nhiều căng thẳng khi Trung Quốc liên tiếp có các hành động lấn lướt nhằm khẳng định các yêu sách về chủ quyền của nước này ở vùng nước tranh chấp bao gồm việc điều các tàu hải cảnh vào vùng biển của các nước láng giềng như Việt Nam, Philippines, Malaysia, để cản trở các hoạt động thăm dò dầu khí. Trung Quốc các tháng qua cũng thực hiện các cuộc tập trận liên tiếp ở Biển đông và eo biển Đài Loan nhằm răn đe các hoạt động tự do hàng hải (FONOP) của Hoa Kỳ ở đây.
Biển Đông: TT Philippines xác nhận
xu hướng cứng rắn hơn với Trung Quốc ?
Mai Vân
Điều mà hầu hết các nhà quan sát đều công nhận là ngày 22/09/2020, trong phát biểu đầu tiên của ông tại Liên Hiệp Quốc, tổng thống Philippines Rodrigo Duterte đã có một tuyên bố mạnh mẽ nhất từ ngày ông nhậm chức đến nay, về phán quyết Biển Đông năm 2016 của Tòa Trọng Tài Thường Trực La Haye, bác bỏ hầu như toàn bộ yêu sách của Trung Quốc.
Thế nhưng, căn cứ vào xu hướng chiều ý Trung Quốc, kể cả trên vấn đề tranh chấp Biển Đông, mà ông Duterte đã bộc lộ trong thời gian 4 năm cầm quyền vừa qua, các nhà phân tích vẫn thận trọng tự hỏi là tổng thống Philippines đã thực sự thay đổi lập trường, cứng rắn hơn với Bắc Kinh, hay là đó cũng chỉ là một diễn biến mới trong chuỗi hành động thất thường mà ông từng cho thấy.
Đây chính là đánh giá của chuyên san Nhật Bản The Diplomat trong bài phân tích ngày 23/09 mang tựa đề “Trong diễn văn tại Liên Hiệp Quốc, Duterte gia cố lập trường của Philippines về Biển Đông – In UN Speech, Duterte Stiffens Philippines’ Stance on the South China Sea”.
Theo The Diplomat, bài phát biểu với ngôn từ rất mạnh mẽ của tổng thống Philippines Duterte, với hàng loạt những lời nhấn mạnh đến tính chất “uy nghiêm của luật pháp”, đã trái ngược bất ngờ với phản ứng của ông lúc phán quyết (về Biển Đông) mới được đưa ra, ít lâu sau khi ông lên cầm quyền vào năm 2016.
Vào khi ấy, ông Duterte đã giảm nhẹ thắng lợi về pháp lý của Philippines trước Trung Quốc để mở đối thoại trực tiếp với chủ tịch Tập Cận Bình với hy vọng nhận được tài trợ rất cần thiết của Bắc Kinh cho việc xây dựng hạ tầng cơ sở tại Philipppines.
Một lập trường cứng rắn hơn
Đối với The Diplomat, tuyên bố kiên quyết của tổng thống Philippines tại Liên Hiệp Quốc phản ánh lập trường càng lúc càng cứng rắn hơn của Manila trong hồ sơ tranh chấp Biển Đông với Trung Quốc.
Tháng 07 vừa qua, nhân kỷ niệm 4 năm phán quyết của Tòa Trọng Tài, bộ Ngoại Giao Philippines đã ra một thông cáo lần đầu tiên công nhận phán quyết một cách chính thức. Trong một bản thông cáo, ngoại trưởng Philippines Teodoro Locsin khẳng định là bản phán quyết “có ý nghĩa và tác động to lớn cho việc giải quyết một cách hòa bình tranh chấp ở Biển Đông và cho hòa bình và ổn định ở khu vực nói chung”.
Và mới đây, hôm 21/09, ngoại trưởng Locsin lại khẳng định rằng bất kỳ Bộ Quy Tắc Ứng Xử nào đàm phán với Trung Quốc phải bảo đảm sự hiện diện tiếp tục của phương Tây ở Biển Đông. Trước các nghị sĩ Philippines ở Manila, ông Locsin xác quyết: “Tôi có thể thề với quý vi rằng các cường quốc phương Tây sẽ có mặt ở Biển Đông”.
Thái độ càng lúc càng cứng rắn được Philippines thể hiện song song với hậu thuẫn càng ngày càng gia tăng của quốc tế đối với bản phán quyết của Tòa Trọng Tài Quốc Tế.
Ngày 12/07, ngoại trưởng Mỹ Mike Pompeo đã thông báo thay đổi quan trọng trong chính sách Biển Đông của Hoa Kỳ, mà phần chủ yếu dựa trên phán quyết Biển Đông 2016, và lần đầu tiên khẳng định tính phi pháp của các yêu sách Trung Quốc chiếu theo Công Ước Liên Hiệp Quốc về Luật Biển UNCLOS.
Các quốc gia phương Tây khác, trong đó có Pháp, Anh, Đức, hôm 16/09 cũng đã bày tỏ hậu thuẫn đối với phán quyết, đứng cùng một chiến tuyến với Hoa Kỳ.
Tính khí thất thường của ông Duterte
Theo The Diplomat, rất khó mà tìm ra được một thông báo nguyên tắc về nhu cầu tôn trọng luật pháp quốc tế tại Biển Đông thẳng thắn hơn phát biểu của tổng thống Philippines. Có điều là do tác phong chính trị con buôn của ông Duterte, và thói quen muốn làm gì thì làm của ông trong những vấn đề đối ngoại, thì cần phải dè dặt trước các tuyên bố của ông.
Ngay từ lúc đầu khi ông giảm nhẹ giá trị của phán quyết, tổng thống Philippines đã tỏ ra thất thường, không nhất quán trên vấn đề Biển Đông, thường xuyên thay đổi ý kiến, lúc thì tỏ thái độ người hung hăng, lúc thì dùng lời đường mật với Trung Quốc và Tập Cận Bình. Ông rất thường đối đầu với bộ Ngoại Giao Philippines, vẫn cố gắng duy trì một đường lối nhất quán về tranh chấp trên biển.
Theo The Diplomat, hoàn toàn có khả năng là khi sắp hết nhiệm kỳ tổng thống vào năm 2022, ông Duterte lại có thể ngả về phía Trung Quốc một lần nữa để tìm kiếm một thỏa thuận to lớn về hạ tầng cơ sở giúp ông củng cố uy tín cho người kế nhiệm mà ông chọn vào chức tổng thống (có thể là con gái ông, Sara Duterte-Carpio).
Do đó, chuyên san Nhật Bản cho rằng cần phải chờ xem liệu tuyên bố tại Liên Hiệp Quốc của ông Duterte có đánh dấu một sự thay đổi chính sách lâu dài, hay chỉ là một bước mới trong chủ trương đi dây của chính quyền Philippines hiên nay giữa hai siêu cường Mỹ-Trung.
Rời xa Trung Quốc để xích lại gần Mỹ
Cũng giống như The Diplomat, hãng tin Mỹ Bloomberg ngày 23/09 cũng ghi nhận thay đổi thái độ rõ nét của tổng thống Philippines trên vấn đề Biển Đông, nhưng cho rằng “sau nhiều năm trời đưa Philippines xích lại gần Trung Quốc, tổng thống Rodrigo Duterte dường như đang ngả về phía Mỹ”.
Theo Bloomberg, sau khi đòi chia tay với Mỹ để siết chặt quan hệ với Trung Quốc, trong những tháng gần đây, Philippines bắt đầu thân thiện trở lại với Hoa Kỳ trong bối cảnh dư luận Philippines vẫn dành rất nhiều thiện cảm cho Mỹ, và ngày càng nghi kỵ Trung Quốc.
Trả lời Bloomberg, ông Malcolm Cook, chuyên gia về Philippines thỉnh giảng tại Viện Nghiên Cứu Đông Nam Á ở Singapore ghi nhận là chính sách của Philippines đối với Mỹ và Trung Quốc đã thay đổi trong năm nay theo hướng có lợi cho Washington.
Một ví dụ được Bloomberg nêu bật là việc Philippines công khai hoan nghênh Mỹ và các quốc gia khác đóng vai trò duy trì an ninh ở Biển Đông, vào lúc mà Bắc Kinh tiếp tục lên giọng cáo buộc Mỹ can thiệp vào các tranh chấp lãnh thổ và gọi đó là “động lực lớn nhất của việc quân sự hóa Biển Đông”.
Việc Philippines thay đổi thái độ cũng bắt nguồn từ cách xử sự hung hăng của Trung Quốc đối với Philippines trên Biển Đông. Trả lời Bloomberrg, Rommel Ong, một đô đốc Hải Quân Philippines đã về hưu, hiện là giáo sư Đại Học Ateneo de Manila cho rằng với các động thái gần đây của Trung Quốc trong vùng biển tranh chấp, ông Duterte khó mà thuyết phục được công luận Philippines rằng Bắc Kinh không phải là mối đe dọa an ninh quốc gia.
Trong những tháng gần đây, Manila liên tiếp tố cáo Bắc Kinh khảo sát vùng biển mà cả hai bên tuyên bố chủ quyền, cho lực lượng Hải Cảnh tịch thu thiết bị đánh cá của ngư dân Philippines gần một bãi cạn tranh chấp, thậm chí còn chĩa laser đe dọa tàu Hải Quân Philippines. Hơn nữa, cam kết hàng tỷ đô la mà Trung Quốc hứa cho cơ sở hạ tầng Philippines đã không thành hiện thực.
Cựu đô đốc Rommel Ong kết luận: “Nếu Trung Quốc thực hiện các lời hứa đầu tư và bớt có hành động hung hăng ở Biển Đông, tổng thống Duterte sẽ thuận lợi hơn trong việc thuyết phục các bên trong nước đi theo lập trường ủng hộ Trung Quốc của ông”.
Peter Mumford, phụ trách bộ phận Đông Nam Á và Nam Á tại trung tâm tư vấn rủi ro Eurasia Group đã phân tích như sau về tổng thống Philippines: “Về mặt ý thức hệ, Duterte gần Trung Quốc hơn là Mỹ, nhưng chính sách đối ngoại của ông lại được thúc đẩy bằng chủ nghĩa thực dụng chính trị và kinh tế”.