Bộ Quốc phòng Hoa Kỳ dẫn lời Bộ trưởng Esper tại cuộc họp báo chung Mỹ – Austrailia hôm 28/7: “Chúng tôi chia sẻ một tầm nhìn chung về một Ấn Độ-Thái Bình Dương tự do và cởi mở, nơi tất cả các quốc gia, dù lớn hay nhỏ, có thể tận hưởng các lợi ích về chủ quyền, trong đó thương mại tự do, công bằng và đối ứng là tiêu chuẩn, trong đó các quốc gia tuân thủ các quy tắc và chuẩn mực quốc tế và nơi các tranh chấp quốc tế được giải quyết một cách hòa bình.”
Bộ Trưởng Quốc phòng Australia Reynolds cho biết rằng bà và ông Esper vừa ký một tuyên bố về các nguyên tắc hợp tác liên minh quốc phòng và các ưu tiên về tư thế lực lượng ở Ấn Độ-Thái Bình Dương. Bà nói rằng tuyên bố này sẽ thúc đẩy hợp tác quốc phòng trong thập kỷ tới và ngăn chặn hành vi hung ác.
Trang Nikkei Asian Review dẫn lời ngoại trưởng Autralia tuyên bố sẽ tận dụng tốt hơn các liên minh hiện tại và tạo các nhóm mới để kiềm chế Bắc Kinh.
“Chúng tôi sẽ hợp tác chặt chẽ hơn với các đối tác hiện tại, như nhóm Ngũ Nhãn, ASEAN, Quad, Nhóm đối tác Hạ tầng Ba bên, và Hội nghị Cấp cao Đông Á”, Ngoại trưởng Payne của Australia nói với báo chí sau cuộc họp.
Thông cáo chung sau cuộc họp tham vấn ngoại giao – quốc phòng giữa Mỹ và Úc (AUSMIN) ở Washington nêu cam kết hợp tác với ASEAN và Ngũ Nhãn, đồng thời nêu Hàn Quốc là đối tác và có nhắc đến Việt Nam một cách đặc biệt với tư cách là Chủ tịch ASEAN năm nay – khen ngợi sự lãnh đạo của Việt Nam trong chống dịch COVID-19, cũng theo Nikkei Asian Review.
Bốn quan chức tham dự cuộc họp “2+2” dùng thông cáo chung của mình để bày tỏ “lo ngại sâu sắc về các hành động áp đặt và gây bất ổn gần đây ở khắp khu vực Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương.”
Bắc Kinh “không thể khẳng định yêu sách hàng hải ở Biển Đông dựa trên “đường chín đoạn,” “quyền lịch sử” hay dựa vào các nhóm đảo trên Biển Đông, trái với Công ước LHQ về Luật Biển,” Nikkei Asian Review dẫn tuyên bố cho biết.
Ông Pompeo khen ngợi chính phủ Úc đã ủng hộ các giá trị dân chủ và thượng tôn pháp luật, bất chấp các áp lực mạnh mẽ, liên tục từ Đảng Cộng sản Trung Quốc để ép nước khác cúi làm theo ý của Bắc Kinh, theo Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ.
Trước đó, Ngoại trưởng Hoa Kỳ Pompeo nói rằng Biển Đông không phải là đế chế hàng hải của Trung Quốc và Bắc Kinh đã vi phạm luật pháp quốc tế.
Khi các bộ trưởng Mỹ – Australia đang nhóm họp ở Washinghton thì Ngoại trưởng Trung Quốc Vương Nghị hôm 28/7 có cuộc điện đàm với người đồng cấp Pháp, nói rằng Washington “liều lĩnh, khiêu khích đối đầu.”
Trung Quốc đáp trả tuyên bố của Mỹ và Úc về Biển Đông
Hôm 29/7, Đại sứ quán Trung Quốc tại Australia phản ứng giận dữ với tuyên bố chung giữa Australia và Mỹ, cảnh báo rằng “bất kỳ nỗ lực nào nhằm gây áp lực với Trung Quốc sẽ không bao giờ thành công,” theo hãng tin ABC.
Cũng hôm 28/7, người phát ngôn Bộ Ngoại giao Trung Quốc Uông Văn Bân (Wang Wenbin), nói rằng “Trung Quốc kiên quyết phản đối các bình luận của Australia, vốn đi ngược lại sự thật, luật pháp quốc tế và các chuẩn mực cơ bản điều chỉnh các quan hệ quốc tế” theo báo điện tử The Australian.
Tôi nghĩ là tất cả người Việt Nam trên thế giới cũng đang rất mừng khi Mỹ và Úc cùng chung tay cho Trung Quốc biết rằng họ đừng coi thường thế giới, đừng ỷ lớn ăn hiếp nước nhỏ. – Ông Hoàng Minh Hùng, người Việt ở Úc
Từ Sydney, Australia, ông Hoàng Minh Hùng, một người gốc Việt từng tham gia biểu tình phản đối Trung Quốc xâm lược Biển Đông, nói với VOA:
“Tôi ủng hộ việc chính phủ Australia cương quyết, thẳng thắng, không làm ngơ. Tôi nghĩ là tất cả người Việt Nam trên thế giới cũng đang rất mừng khi Mỹ và Úc cùng chung tay cho Trung Quốc biết rằng họ đừng coi thường thế giới, đừng ỷ lớn ăn hiếp nước nhỏ.
“Tôi nghĩ rằng Cộng sản Việt Nam cũng mừng, cho dù không dám lên tiếng lớn vì họ đang đu dây hai bên.”
“[Liên minh này] cũng làm cho người Việt Nam an tâm vì các liên minh quốc tế cộng tác với Mỹ bắt đầu có tiếng nói và hành động rất mạnh về Biển Đông, sau khi gửi công hàm lên LHQ về Biển Đông, không công nhận tuyên bố của Bắc Kinh.”
Trước đó, hôm 23/7, trong công hàm đệ trình Liên Hợp Quốc, Australia khẳng định “không có cơ sở pháp lý đối với các yêu sách của Trung Quốc về lãnh thổ và hàng hải ở Biển Đông.”
Công hàm phản đối yêu sách của Trung Quốc trên Biển Đông được Australia gửi lên LHQ chỉ một tuần sau khi Ngoại trưởng Mỹ Mike Pompeo chính thức công bố bản “lập trường của Mỹ về các yêu sách tại Biển Đông” hôm 13/7.
Tác giả Mai Xuân Vĩnh viết trên trang RFA: “Australia đã luôn giữ thế trung lập giữa Mỹ và Trung Quốc trong suốt nhiều năm qua, đặc biệt là khi một cuộc chiến tranh lạnh mới Mỹ -Trung ngày càng trở nên căng thẳng. Tuy nhiên, động thái mới nhất này cho thấy Australia đang liên kết chặt chẽ hơn với Washington trong cuộc tranh cãi đang leo thang giữa Mỹ và Trung Quốc về vùng biển này.”
Tờ báo Nhật dẫn lời ông Derek Grossman, nhà phân tích quốc phòng cấp cao ở tập đoàn Rand Corp. ở California, nói “Kết luận lớn nhất của tôi là Mỹ và Australia đang khá đồng thuận trong cách đối phó với Trung Quốc.” Ông cho biết thêm: “Chúng ta không nên coi đó là hiển nhiên, vì Australia trước nay khá do dự khi đối phó với Bắc Kinh.”
Trang The Sydney Morning Herald dẫn lời ông Michael Shoebridge, Giám đốc chương trình quốc phòng của Viện Chính sách Chiến lược Australia cho biết Australia nên cùng với Hoa Kỳ thực hiện các hoạt động tự do hàng hải, trong đó có liên quan đến việc tuần tra trong vùng 12 hải lý nơi mà Trung Quốc tuyên bố chủ quyền hoặc chiếm đóng.
Ông Shoebridge nói rằng trước đây sự miễn cưỡng của Úc và các quốc gia khác khi còn do dự chưa cùng Mỹ thực hiện các cuộc tuần tra tự do hàng hải đã tạo ra một “sự kiểm soát thực tế làm lợi cho hành vi quân sự và dân quân bất hợp pháp, hung hăng của Trung Quốc ở Biển Đông.”
Úc bác yêu sách của Bắc Kinh về Biển Đông, ủng hộ Mỹ
Hôm 13/7, Ngoại Trưởng Mỹ Pompeo bác tuyên bố chủ quyền của Trung Quốc ở Biển Đông, nói rằng “những đòi hỏi chủ quyền của Trung Quốc là bất hợp pháp,” và phản đối đường đứt khúc 9 đoạn mà Trung Quốc vẽ ra trên biển.
Hôm 16/7, Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Việt Nam nói: “Chúng tôi hoan nghênh lập trường của các nước về vấn đề Biển Đông phù hợp với luật pháp quốc tế và chia sẻ quan điểm là UNCLOS 1982 là khuôn khổ pháp lý điều chỉnh mọi hoạt động trên biển và đại dương.”
Từ Hà Nội, ông Trần Bang nêu nhận định: “Tuyên bố của Mỹ rõ ràng, dứt khoát, còn tuyên bố của Việt Nam thì chung chung, còn mơ hồ.”
Ông Trần Bang nói thêm: “Trung Quốc không thể cậy mạnh hiếp yếu, dùng cái lưỡi bò chiếm 80% Biển Đông của Việt Nam và một số nước khác.”