Vụ Đồng Tâm: Có phải chế độ đang mất kiểm soát chính mình?

Từ các tuyên bố của quan chức người ta rõ rằng cuộc tấn công vào Đồng Tâm đã được chuẩn bị trước, nhắm vào Tổ Đồng Thuận chống tham nhũng do ông Lê Đình Kình đứng đầu.

Nhưng phải dựa vào các nguồn tin khác để có thể đoán tại sao nhà cầm quyền cộng sản lại quyết định một cuộc giết chóc như vậy, một cuộc giết chóc mà con trai một cựu viên chức ngoại giao Việt Nam nói với tôi: Tàn ác như đám vua quan ở thế kỷ 19.

Theo những nguồn tin đáng tin cậy, viên Chủ tịch Hà Nội Nguyễn Đức Chung đã không đồng ý đàn áp dân chúng, viên bí thư thành ủy Hoàng Trung Hải thì biệt tăm biệt tích (Ông Hải đang bị kêu án kỷ luật khiển trách của đảng và có nguy cơ bị nặng hơn khi vụ Gang thép Thái Nguyên được đem vào “lò” trong năm nay).

Vì thế, quyết định đem cả ngàn quân vào một làng quê là quyết định của viên chỉ huy công an Hà Nội, Đoàn Duy Khương, với sự trợ giúp của Bộ Công An. Ông Khương này đã phớt lờ ý kiến phản đối của Nguyễn Đức Chung, người mà về nguyên tắc cao cấp hơn ông Khương.

Ai có quan tâm đến cấu trúc quyền lực tại Việt Nam đều biết rằng, các viên chỉ huy công an ở địa phương không sợ những cấp trên chính trị ở địa phương mình, mà họ sợ các tay chỉ huy “ngành dọc”, tức là cấp trên của họ trong Bộ Công an.

Nếu để ý kỹ, bạn đọc sẽ thấy ông Nguyễn Phú Trọng, người có quyền lực nhất Việt Nam hiện nay đã ra một quyết định cực kỳ nhanh chóng, là thưởng huy chương cho ba viên công an bị thiệt mạng, một quyết định chóng vánh đến nỗi khó hiểu. Vì vậy không phải là không có lý khi một số nguồn tin từ nhà nước rò rỉ ra nói rằng, ông Trọng không biết gì cả, ông ta cứ nghĩ rằng Đồng Tâm đang có một vụ bạo loạn lớn.

Lớn lên trong lòng xã hội cộng sản, tôi hiểu rõ bộ máy kềm kẹp khổng lồ đầy uy lực của hệ thống cộng sản. Nó là một hệ thống chân rết từ đỉnh cao quyền lực đến sát vách nhà bạn, đôi khi vào cả trong nhà bạn. Trong hệ thống này quyền lực đảng và bộ máy công an trị gắn rất chặt với nhau.

Tuy nhiên, khi bắt đầu làm ăn với “bọn tư bản” phương Tây, hệ thống này bắt đầu có những rạn nứt, mà sự kiện Đồng Tâm 9/1 thể hiện rạn nứt đó.

Đám công an “ngành dọc”, vẫn được mệnh danh là “thanh kiếm và lá chắn của chế độ”, đang bị những viên đạn bọc dollar xanh bắn tơi tả, cảm thấy hậm hực là tại sao bên “chính quyền” của “Chung con chủ tịch” lại có nhiều bổng lộc quá, dù Chung cũng vốn là một đồng chí công an của họ.

Đó là một giả thuyết chúng ta có thể đặt ra trong vụ Đồng Tâm.

Tôi vẫn không loại trừ nguyên nhân đàn áp là thách thức quyền lực của trung ương cộng sản khi chính quyền cấp thấp rơi vào tay “Cụ Kình” (cũng là một cựu công an). Việc này tương tự chuyện bên Ô Khảm, Quảng Đông, Bắc Kinh bị thách thức khi chính quyền lọt vào tay ông Lâm Tổ Loan, dù ông Lâm cũng là đảng viên cộng sản.

Nhưng nếu sự thách thức quyền lực này được sự đồng thuận của tất cả các cấp cộng sản với nhau, thì mức độ thách thức ấy lại được các phe phái diễn dịch khác nhau tùy theo quyền lợi của họ.

Phe đàn áp của viên công an Khương cho rằng, nó rất nguy hại đến sự an toàn của chế độ, trong khi phe của Nguyễn Đức Chung thì không diễn dịch như thế. Mà ta cũng nên ghi nhận rằng Nguyễn Đức Chung cũng đã bị lên mặt báo chí chính thống trước đó vài tuần về một vụ bê bối tham nhũng, có thể những quyền lợi tham nhũng như thế phe của “Khương công an” chưa được hưởng.

Cũng có thể là vụ Đồng Tâm là một cú quậy phá của phe nhóm nào đó không ưa Nguyễn Xuân Phúc, vì ông Phúc vừa thành công hiệp định thương mại với châu Âu. Cả thế giới đều biết đến bốn người chết trong một vụ đàn áp thì ông Phúc ăn nói làm sao với châu Âu?

Dĩ nhiên bên ngoài, ông Phúc vẫn “đồng tâm nhất trí” với “các đồng chí công an”, nhưng có lẽ cũng chỉ còn ít người tin cái “tình đồng chí” ấy giữa các đảng viên ngày nay với nhau.

Tôi không nghĩ là vụ Đồng Tâm đưa đến một chuyển biến gì lớn về mặt xã hội tại Việt Nam. Hàng triệu người đang bị mất gốc từ thôn quê, lê la thành thị kiếm miếng sống, sẽ chẳng có ai để ý đến vài ông nông dân bị đàn áp. Điều an nguy cho Việt Nam hiện nay là sự mất kiểm soát vốn có của hệ thống, nay không phải chỉ là “trên bảo dưới không nghe” nữa, mà là “không ai nghe ai”.

Chế độ cộng sản Việt Nam có thể không sụp đổ về hình thái, mà nó tan rã về bản chất, biến thành một chế độ thất bại, với những viên “Đại tá” sứ quân giống như ở Nam Mỹ, của một quốc gia thất bại (failed state), dân chúng mạnh ai nấy lo trong một không gian vô pháp, vô thiên.