Vì sao TQ sẽ không gia nhập liên minh Iran-Nga chống lại Trump?
Bộ trưởng Ngoại giao Iran Mohammad Javad Zarif (phải) đến cùng người tương nhiệm của Trung Quốc, Vương Nghị, dự một buổi họp báo chung ở Bắc Kinh, Trung Quốc, ngày 5 tháng 12, 2016.Phản ứng chừng mực của Trung Quốc về việc Mỹ hạ sát chỉ huy hàng đầu của Iran, Qassem Soleimani, cho thấy Bắc Kinh vẫn chưa sẵn sàng tham gia cùng Nga nắm giữ vai trò trực tiếp hơn trong các cuộc xung đột thâm căn cố đế ở Trung Đông, theo Bloomberg.
Dù Bộ trưởng Ngoại giao Vương Nghị nói rằng Trung Quốc “rất lo ngại” về hành động của Mỹ và gọi đó là “không thể chấp nhận được,” song ông đã không sử dụng những từ ngữ như “lên án” hoặc từ “tố cáo” như những người tương nhiệm Iran và Nga, Javad Zarif và Sergei Lavrov. Thay vào đó, ông nói với ông Zarif rằng Trung Quốc sẽ đóng vai trò xây dựng để giúp bảo vệ an ninh khu vực và nói trong một cuộc điện đàm với ông Lavrov rằng tất cả các bên phải tuân thủ luật pháp quốc tế.
Những bình luận này nhất quán với những nỗ lực trong quá khứ của Trung Quốc tránh các cam kết trong một khu vực mà họ có thể đụng độ với Mỹ và các đồng minh của Mỹ, Bloomberg nhận định. Cho đến nay, Bắc Kinh đã làm rất ít để chống lại nỗ lực của Tổng thống Donald Trump tăng áp lực lên Tehran, ngoài việc bênh vực thỏa thuận hạt nhân Iran và chỉ trích các chế tài đơn phương của Mỹ.
Có ít chỉ dấu cho thấy cái chết của ông Soleimani sẽ thúc đẩy Trung Quốc chệch ra khỏi sự cân bằng của nước này trong quá khứ, đặc biệt là khi Chủ tịch Tập Cận Bình tìm cách kết thúc các cuộc đàm phán thương mại sơ bộ với ông Trump trong tháng này. Trong khi Trung Quốc đã tăng cường hợp tác quân sự với Nga và mở rộng quan hệ với Tehran, họ cũng phụ thuộc vào đối thủ của Iran là Ả-rập Saudi như là nhà cung cấp dầu mỏ nước ngoài hàng đầu của họ.
“Trung Quốc đang vướng vào một tình huống khó xử là họ không muốn khiêu khích chính quyền Trump, có quan hệ đối tác chiến lược ngày càng sâu sắc với Nga trong khi cũng có lợi ích riêng ở Iran,” Thời Ân Hoằng, cố vấn cho nội các của Trung Quốc và cũng là một giáo sư quan hệ quốc tế tại Đại học Nhân dân ở Bắc Kinh, được Bloomberg dẫn lời cho biết. “Tôi đồ rằng chính phủ Trung Quốc sẽ giữ giọng điệu hòa dịu, kêu gọi cả hai bên kiềm chế và tránh leo thang căng thẳng.”
Ian Bremmer, chủ tịch và người sáng lập Eurasia Group, nói với Bloomberg Television hôm thứ Hai rằng Trung Quốc có mục tiêu khác với Nga ở Trung Đông. “Người Nga thực sự muốn hỗn loạn. Người Trung Quốc muốn sự ổn định,” ông Bremmer nói.
Không rõ điều gì sẽ khiến Trung Quốc, nước có nền kinh tế và ngân sách quốc phòng lớn thứ hai thế giới, đóng một vai trò quyết đoán hơn ở Trung Đông. Tháng trước, Trung Quốc đã tiếp đón ông Zarif, Bộ trưởng Ngoại giao Iran, đến thăm Bắc Kinh và tham gia các cuộc tập trận hải quân chung với Iran và Nga ở Ấn Độ Dương và Vịnh Oman.
Li Guofu, nhà ngoại giao tiền nhiệm của Trung Quốc tại Mỹ và là giám đốc của Trung tâm Nghiên cứu Trung Đông của Viện Nghiên cứu Quốc tế Trung Quốc, cho biết các cường quốc nước ngoài có rất ít lựa chọn để ngăn cản ông Trump đưa ra những quyết định “luật rừng” để rút khỏi thỏa thuận hạt nhân Iran. “Trong trường hợp này, các quốc gia khác có thể làm rất ít để có thể thay đổi hiện trạng,” ông Li nói với Bloomberg.
Đôi khi ông Trump đã vài lần nói rằng ông muốn thấy ông Tập can dự ở Trung Đông. Ông nói trong một dòng tweet vào tháng 6 rằng các nước như Trung Quốc nên bắt đầu bảo vệ các chuyến hàng vận chuyển dầu của riêng họ qua Vịnh Ba Tư. Bộ Ngoại giao Trung Quốc đầu tuần này bỏ qua một câu hỏi về việc liệu nước này có xem xét vai trò an ninh lớn hơn ở Trung Đông hay không.
VOA