30 ngày tẩy chay

Để đòi nhà cầm quyền phải tôn trọng sự thật, minh bạch thông tin, giải quyết khủng hoảng môi trường, cứu giúp dân bị nạn, xét xử kẻ có tội, bồi thường cho người bị thiệt hại, trả lại biển sạch, môi trường sạch cho người dân hôm nay và các thế hệ mai sau, hãy đồng loạt tham gia và quảng bá 30 Ngày Tẩy Chay”.

Từ Linh – 10-6-2016

THÁNG TƯ, THÁNG NĂM, HỌ ĐÃ LÀM GÌ?

Họ để mặc cá chết, biển độc, nước thối, người đói, giữa lúc sông cạn, đất mặn, lúa chết, đồng cháy. Họ bày trò ăn cá tắm biển, làm như miền Trung vẫn yên tĩnh, trong khi hàng triệu người dân mất đất, mất biển, mất việc, đứng trước nguy cơ phải cù bơ cù bấc tha phương cầu thực.

Họ ra sức bao che cho nghi phạm lộ liễu trong khi chụp mũ người xuống đường ôn hòa vì môi trường là “nghe theo phần tử xấu dụ dỗ gây rối”. Họ để mặc an ninh kẹp cổ đánh người rách đầu đổ máu, lại ra sức khiêng kéo quăng vứt cả trăm thanh niên, phụ nữ, người già vô tội lên xe về đồn rồi hành hạ tiếp như đối xử với thú vật.

Họ ấm ớ họp báo bảo biết nhưng chưa thể nói trong khi ngậm máu phun người khẳng định Thư chung 13/5 của Giám mục Nguyễn Thái Hợp là “thổi phồng” và “kích động”, rồi gọi những trí thức yêu nước đáng kính như Nguyễn Huệ Chi, Nguyễn Quang A, Hoàng Hưng, Nguyễn Xuân Diện… cùng gần 3.000 người ký tên vào Tuyên bố về vụ đầu độc biển miền Trung 27/4 là “ngụy tạo dư luận”, là “lừa mị”.

Họ định thả Trần Huỳnh Duy Thức qua Mỹ và dùng việc đó như chiếc lá nhỏ che lỗ thối to nhân quyền. Họ bắt, không cho Đoan Trang, Nguyễn Quang A và những người khác đến gặp Obama, họ cắt bỏ những đoạn diễn văn ông nói về nhân quyền, họ bắt các bạn trẻ muốn hỏi ông về vụ cá chết.

Ngày 2/6, họ lại nói họ biết trong khi 2 tháng rồi lòng dân như lửa đốt vì vẫn không biết nguyên nhân gì, thủ phạm đâu, điều tra cách nào, ai tham gia, quy trình nào, ai giám sát, ai phản biện, cách khắc phục, xét xử, giải quyết, bồi thường ra sao…? Ngày Môi trường Thế giới 5/6, họ lại hốt, lại bắt, lại đánh những người dân muốn thông tin minh bạch và môi trường trong sạch.

Có phải không, khi họ cùng lúc ấm ớ giấu diếm, bóp méo thông tin, bao che nghi phạm, mặc dân kêu than, đánh đập phỉ báng bất cứ ai lên tiếng – dù đó là ngư dân hay doanh nhân, công chức hay trí thức, sinh viên hay cựu chiến binh, nghệ sĩ hay giáo sĩ – giữa thời buổi không thể che giấu điều gì, thì họ đã tự tay cởi mảnh vải che thân cuối cùng, trần truồng lộ nguyên hình HỌ LÀ KẺ ÁC, vô trách nhiệm, dối trá, phi pháp, phi nhân, bán rẻ lương tâm, bán rẻ đất nước và người dân vì lợi ích riêng.

Và những việc họ làm chỉ có thể gọi là họ thách đố, họ khinh dân và HỌ TUYÊN CHIẾN VỚI XÃ HỘI, trong khi lại một mực ngoan ngoãn với những kẻ chễm trệ ngồi trên nắm đầu họ.

Không nghi ngờ gì nữa, đây chính là giọt nước làm tràn ly, của Đảng chứ không của “thế lực thù địch” nào khác, thúc giục chúng ta cùng nhau HÀNH ĐỘNG.

Họ tuyên chiến ở mức 7/10 thì chúng ta phản ứng tương xứng ở mức 7/10. Nếu họ tuyên chiến ở mức cực đại, bắn thay vì bắt, giết chết thay vì đánh gây thương tích, ám sát thay vì mạt sát, thì chúng ta sẽ phản ứng ở mức cao nhất.

Nhưng, chúng ta sẽ làm gì, làm thế nào, và ai làm?

Phần I bài này xin được đề nghị một HÌNH THỨC ĐẤU TRANH MỚI, trong bối cảnh Việt Nam, bên cạnh việc biểu tình, tuần hành. Hình thức này bao gồm một số hành động tập thể mà BẤT CỨ AI cũng có thể tham gia, ngay hôm nay, không “để lại vân tay”, không cần tổ chức nhiều, dễ làm và rất hiệu quả nếu đồng bộ. Phần II bài này xin được nêu một số ý kiến liên quan khác.

***

PHẦN I: TẨY CHAY

TỤ & TÁN

Đấu tranh bất bạo động thường dùng hai cách TỤ và TÁN, có thể thay nhau hay diễn ra cùng lúc, với mục tiêu và tác dụng khác nhau.

TỤ là đông người tập trung tại một chỗ để lên tiếng bày tỏ nguyện vọng, như biểu tình, tuần hành. Cách này thể hiện khí thế của quần chúng, nhắm mục tiêu chính là lên tiếng, tạo được ngay tiếng vang với dư luận và nhà cầm quyền, nhưng rủi ro cao, dễ bị đàn áp, sau một thời gian dễ bị đoán trước và ngăn chặn. (Điều đau lòng là mục tiêu lên tiếng của các cuộc biểu tình vừa qua có vẻ chỉ đạt hiệu quả cao nhất sau khi xuất hiện hàng loạt hình ảnh và tường thuật về những người vô tội bị đánh).

TÁN là cách người dân phản kháng đồng bộ nhưng không cần tập trung tại một chỗ, như tẩy chay, bất tuân, bỏ việc, bất hợp tác kinh tế và xã hội. Cách này người tham gia không mất nhiều công sức, mục tiêu chính là đánh thẳng vào những trụ cột của chế độ, làm chúng lung lay rồi sụp đổ vì người dân bất hợp tác. Đây là cách đấu tranh rất khó bị trấn áp và hiệu quả cao. 30 Ngày Tẩy Chay là hình thức này.

Ở giai đoạn này, mục tiêu của 30 Ngày Tẩy Chay sẽ là hai biểu tượng lớn nhất của truyền thông nhà nước: truyền hình và báo chí.

30 NGÀY TẨY CHAY, “KHÔNG ĐỂ LẠI VÂN TAY”

Xuống đường thì bị đánh, lên tiếng bị bị phỉ báng, quy chụp, đe dọa… không còn con đường nào khác, người dân sẽ phải HÀNH ĐỘNG VÌ SỰ SỐNG, VÌ SỰ THẬT, VÌ SỰ MINH BẠCH, VÌ MÔI TRƯỜNG SẠCH bằng cách tiến hành “30 NGÀY TẨY CHAY”, bắt đầu từ HÔM NAY, thứ sáu, ngày 10 tháng 6 năm 2016.

Phong trào tẩy chay sẽ gồm những việc ai cũng có thể làm trong an toàn tuyệt đối, 30 ngày đầu là để khởi động và thăm dò, sau sẽ có những 30 ngày khác, tăng dần quy mô và cường độ, và sau đó nữa sẽ là những hành động bất tuân dân sự rầm rộ, quyết liệt hơn.

Dưới đây là một số hình thức tẩy chay trong 30 ngày sắp tới.

30 NGÀY TẨY CHAY VTV

Chúng tôi sẽ không xem VTV nữa, vì VTV đang là công cụ tuyên truyền lớn nhất của nhà nước vô trách nhiệm, thường xuyên giấu diếm, bóp méo sự thật và thông tin theo chỉ đạo. Người dân đang kiêng ăn cá độc và sẽ kiêng xem VTV độc.

Đặc biệt, chúng tôi sẽ tẩy chay VTV3, kênh lớn nhất phủ sóng toàn quốc, nguồn doanh thu khổng lồ của VTV, nơi thu hút hàng trăm triệu USD quảng cáo hàng năm. Vào giờ cao điểm, giá đăng một mẫu quảng cáo 30 giây trên VTV3 có thể lên trên 300 triệu đồng, khoảng 15.000 USD. Mỗi đêm, VTV3 phát hàng trăm quảng cáo, thu vào túi nhà nước hàng triệu USD, một con số khó tưởng tượng đối với phần đông khán giả, vì họ thấy mình chỉ xem vài mẫu quảng cáo vui vui 30 giây, chứ không thấy mình đang vô tình “nhảy với quỷ”, tiếp tay nuôi VTV và truyền thông dối trá.

Tẩy chay sẽ đẩy chỉ số người xem tuột dốc lập tức, dù đó là chương trình giải trí hoặc chính luận, là bản tin Thời sự 7 giờ tối, các chương trình 60 Phút mở, Gương mặt Thân quen, hoặc Nhân tố Bí ẩn…Doanh số quảng cáo sẽ xuống thảm hại, VTV sẽ thất thu hàng triệu USD mỗi đêm và kéo dài.

Quảng cáo trên truyền hình là một hoạt động lớn, nhắm vào đại chúng và hoàn toàn lệ thuộc vào phản ứng của đại chúng. Hàng ngàn công ty, doanh nghiệp, tập đoàn chi hàng triệu USD mỗi đêm chỉ để khán giả biết đến sản phẩm và thông điệp của họ. Một chương trình càng đông người xem, họ càng đặt nhiều quảng cáo. Khi biết người xem giảm trầm trọng, các công ty sẽ phải rút quảng cáo.

Clip đả kích việc làm từ thiện cho trẻ em dân tộc trong chương trình 60 phút mở của VTV bị ném đá tơi bời, khiến ai nấy tò mò và bức xúc tìm xem, chỉ trong vài ngày số lượt xem đã lên hàng triệu. Có lý do để tin số người tẩy chay VTV cũng sẽ lên số triệu.

Những đêm Obama qua Việt Nam, số người xem tivi tụt giảm vì thiên hạ túa ra đường “xem Obama”, dù số người ra đường chỉ vài chục ngàn. Những đêm có trận bóng đá gay cấn, số người xem các chương trình khác cũng giảm hẳn. Rõ ràng, hành vi của đám đông cùng lúc có ảnh hưởng rất rõ đến chỉ số người xem, và hầu hết không biết việc làm nhỏ của mình có tác động rất lớn.

Nếu tất cả tẩy chay đồng bộ, chỉ sau 3 ngày, VTV3 ắt phải khủng hoảng. Sau 30 ngày, VTV3 sẽ phải đóng cửa, hoặc thay đổi tận gốc.

Là phụ nữ tham gia tẩy chay, chúng tôi biết rằng một khi biển chết, dân nguy, lãnh đạo vô trách nhiệm, báo đài điêu toa… thì chúng tôi không thể tiếp tục thờ ơ, mà phải tỏ thái độ, vì chồng con, gia đình mình và cũng vì chính mình. Chúng tôi sẽ hy sinh những giờ mê say phim Cô Dâu 8 Tuổicủa Ấn Độ, Tề thiên Đại thánh của Trung Quốc, Hậu duệ mặt trời của Hàn Quốc, Trận đồ bát quáicủa Việt Nam, hay những gì tương tự.

Để giúp cuộc tẩy chay dễ dàng hơn, vì phải bỏ một thói quen hàng ngày, chúng tôi sẽ chuyển qua xem bóng đá Châu Âu đúng mùa Euro 2016 trên các kênh khác. Thay vì xem những điều nhảm nhí, chúng tôi sẽ cùng nhau lên mạng xem phim Chuyện Tử Tế của Trần Văn Thủy, xem phim Đời người khác (The Lives of Others) nói về sự tàn độc của mật vụ cộng sản Đông Đức và lương tâm con người, hoặc xem phim Gandhi nói về cuộc đấu tranh bất bạo động đòi độc lập của toàn dân Ấn Độ, hoặc phim Burma VJ, nói về cuộc đấu tranh của người Miến Điện năm 2008. Các em thiếu nhi thì xem Đi tìm chú cá Nemo, hoặc Nàng tiên cá…

Sẽ có ít khó khăn trong ngày đầu tắt tivi hoặc không xem một chương trình quen thuộc. Nhưng khi đã bỏ được đôi lần thì tâm lý sẽ quen. Vào những ngày đầu, số người  tẩy chay có thể chưa nhiều, nhưng ai đã tẩy chay thì sau ít ngày sẽ mất dần nhu cầu xem tivi, trong khi đó, nếu được quảng bá tích cực, người tham gia sẽ ngày càng đông, tẩy chay sẽ lan tỏa, đến cuối hạn 30 ngày sẽ đạt con số khổng lồ.

30 NGÀY TẨY CHAY BÁO CHÍ

Chúng tôi sẽ không mua báo, không bỏ ra mỗi ngày 4.000 đồng mua báo giấy nữa, vì báo chí trong tay nhà nước đang chỉ là công cụ của lừa dối, của phản thông tin và cái chết.

Chỉ cần dứt khoát không mua báo trong 3 ngày là Đảng và nhà nước sẽ thấy ngay ảnh hưởng của cuộc tẩy chay.

Hàng triệu triệu ấn bản báo chí các loại, từ Tuổi Trẻ, An Ninh, Tiền Phong, Thể Thao Văn Hóa, Lao Động, Thanh Niên, Người Lao Động, Pháp Luật, Công An, Phụ Nữ, Đất Việt, An Ninh, Sài Gòn Giải Phóng, Hà Nội Mới, Nhân Dân, Quân Đội Nhân Dân… sẽ thiếu vắng người mua. Nhà nước có bỏ tiền “tự mua cái mình bán” cũng không thể chịu được mấy chốc.

Doanh thu quảng cáo hàng triệu USD mỗi ngày của hàng trăm tờ báo sẽ rớt xuống thảm hại. Số lượng phát hành mỗi ngày cũng sẽ giảm ngay.

Kiên trì kéo dài, trong 30 ngày mỗi người sẽ tiết kiệm được 120.000 đồng mua báo, một triệu độc giả sẽ tiết kiệm được 120 tỉ đồng, tức gần 6 triệu USD mỗi tháng, 10 triệu độc giả tiết kiệm được gần 60 triệu USD mỗi tháng.

Chỉ sau 30 ngày tẩy chay, toàn bộ nền báo chí đồng phục – vốn bóp chết trí khôn, chà đạp nhân cách và sự chính trực của người làm báo có tâm – sẽ phải chấm dứt trong nhục nhã, cái chết của một nền báo chí đồng lõa với cái sai, cái ác, cái xấu.

Thay vì báo giấy, chúng tôi sẽ xem tin tức trên báo đài Việt ngữ thuộc các hãng truyền thông nước ngoài có thông tin khách quan hơn. Nếu họ chặn các kết nối, chúng tôi sẽ truyền cho nhau cách đi xuyên tường lửa.

SỨC MẠNH NGƯỜI TIÊU DÙNG

Khi nhà trí thức bất đồng Vaclav Havel viết tiểu luận Quyền lực của người không quyền lực (Power of the Powerless), ông không nhắc đến “người tiêu dùng”. Cũng dễ hiểu vì Tiệp Khắc thời bấy giờ không phải là xã hội tiêu dùng, mà là “xã hội tem phiếu”.

Vì vậy, Havel chỉ nhắc đến người đàn ông trông coi cửa hàng quốc doanh có treo khẩu hiệu “Vô sản thế giới đoàn kết lại”, và bàn luận quanh chuyện có nên hay không nên treo khẩu hiệu này: Treo thì góp phần làm nên chế độ toàn trị, không treo thì góp phần cắt đứt chuỗi tuân phục tự động. Ý ông là việc nhỏ của một người có tác dụng dây chuyền vô hạn và hóa thành chuyện lớn.

Nhưng Tiệp Khắc lúc đó đang ở thời “mậu dịch” đói kém, không phải là thời có các khu shopping center sang trọng bán hàng hiệu, có các nhà hàng ẩm thực quốc tế, có các quán cà phê trẻ trung, sành điệu, sang trọng hoặc hoài cổ đủ loại như ở nước Việt Nam nửa đỏ nửa đen bây giờ.

Lúc đó, Havel chỉ khuyên mọi người “sống trong sự thật” (living in truth). Dĩ nhiên, ông không thể kêu gọi tẩy chay trong một xã hội “không có gì đáng kể để tẩy chay”. Quan trọng hơn nữa, thời đó không có internet để truyền thông điệp đến cả triệu người trong tích tắc. Nếu Havel còn sống và ở Việt Nam hôm nay, chắc hẳn ngoài lời kêu gọi “sống trong sự thật”, ông cũng sẽ kêu gọi tẩy chay như người Việt đang kêu gọi nhau hôm nay.

Bằng biện pháp tẩy chay, người Việt sẽ thể hiện quyền lực vô song của người tiêu dùng. Quyết định của một người khi diễn ra cùng lúc với hàng triệu người khác thì tác động vô cùng. Sức mạnh của triệu triệu người tiêu dùng sẽ được chứng minh lập tức và tiếng nói vốn thầm lặng của họ bỗng mang sức nặng như núi đè, tạo áp lực đủ lớn để nhà cầm quyền phải minh bạch và thay đổi.

THỨ NĂM KHÔNG MUA SẮM

Hãy cùng biến mỗi thứ năm trong tuần thành THỨ NĂM KHÔNG MUA SẮM.

Thứ năm sẽ là những THỨ NĂM KHÔNG ĐỔ XĂNG.

Tôi có thể trữ xăng hoặc đổ đầy bình những ngày trước nhưng dứt khoát không ghé cây xăng vào thứ năm, vì đó là hành động có tính biểu tượng cho ai nấy thấy rằng khi nhà nước vô trách nhiệm, người tiêu dùng sẽ phản ứng nhắm ngay vào một sản phẩm hoặc dịch vụ chủ đạo nào đó của nhà nước.

Thứ năm trong tháng sáu 2016 cũng sẽ là những THỨ NĂM KHÔNG RA QUÁN.

Sáng thứ năm, mọi người sẽ thấy các cửa hàng ăn nhanh, từ Mac Donald’s, KFC, cho đến Carls’ Junior, Lotteria, các quán cà phê đẹp khắp thành phố từ Highland, NYC, đến Trung Nguyên, Khanh Casa, Ru Nam, Coffee House, Urban Station, Quán Cộng v.v… không có khách.

Đêm thứ năm, tất cả các hàng quán, từ quán Bia Hơi Hà Nội, quán nhậu bờ kè Sài Gòn, đến các nhà hàng sang trọng, trong khách sạn 5-sao, tại khu “Phố Tây” Tạ Hiện hay Bùi Viện, tại những cà phê dưới hầm như Hard Rock Cafe hay những “skybar” thời thượng trên nóc khách sạn, cũng sẽ không có người Việt Nam nào.

Đó sẽ là những THỨ NĂM ĐEN để nhắc nhở mọi người rằng BIỂN XANH ĐANG CHẾT, chúng ta cũng đang chết.

Người Việt hải ngoại cũng sẽ có thể có những “Thứ năm không mua sắm” để đồng hành với dân mình trong nước. Thay cho mua sắm, họ có thể đến nhà thờ, đền chùa, thắp nến cầu nguyện, hoặc ở nhà với gia đình, nói với con về chuyện nước non, cá tôm, sông ngòi, rừng núi.

CHỦ NHẬT KHÔNG RA KHU TRUNG TÂM

Sau những chủ nhật liên tiếp trong tháng năm, khu trung tâm Sài Gòn và Hà Nội căng như dây đàn vì an ninh tràn ngập và người biểu tình bị đánh đập, bắt bớ, trong khi loa phóng thanh oang oang kêu gọi giải tán… thì lần này chúng tôi sẽ “giải tán”.

Nếu biểu tình, chúng tôi sẽ biểu tình vào một ngày khác, vào đêm thứ hai, hoặc sáng sớm thứ tư, còn chủ nhật, có thể chúng tôi sẽ làm thế này:

Vào sáng chủ nhật, chúng tôi sẽ biến đường Lê Duẩn, đường sách Nguyễn Văn Bình, Phố đi bộ Nguyễn Huệ, Lê Lai, Lê Thánh Tôn… ở trung tâm Sài Gòn thành những con đường chết, không người, không xe qua lại, shopping không ai đến, hàng quán không ai ghé. Phố Đồng Khởi với các con đường cắt ngang như Mạc Thị Bưởi, Ngô Đức Kế, Đông Du, Nguyễn Thiệp, cùng hàng quán sang trọng các loại sẽ vắng người, vắng các anh chị nhân viên cổ cồn trắng hay các doanh nhân, bạn trẻ, nghệ sĩ sành điệu.

Ở Hà Nội cũng vậy, chúng tôi sẽ làm cạn những con đường quanh Hồ Hoàn Kiếm như Lê Thái Tổ, Hàng Khay, Đinh Tiên Hoàng, hoặc trước Nhà Hát lớn, dọc phố Tràng Tiền, là những nơi công an từng bắt đánh người biểu tình ôn hòa. Chúng tôi sẽ tránh tránh xa con đường đi qua Lăng, qua tòa nhà Quốc hội… Hàng quán vẫn mở nhưng các anh chị nhân viên văn phòng, các chuyên gia IT, các người mẫu, diễn viên, các hot boy, hot girl, các soái ca, sắc nữ sẽ không ai có mặt, ai đến đó rất dễ bị nghĩ là vô tâm, dù họ chỉ vô tình. Hãy cho họ thông tin, để họ đồng cảm.

Bù lại, ở Hà Nội, ngoại trừ Hồ Gươm, chúng tôi sẽ túa đến hàng trăm, hàng ngàn quán cà phê quanh Hồ Tây, và quanh các hồ khác như Hồ Thiền Quang, Hồ Bảy Mẫu, Hồ Trúc Bạch, Hồ Đống Đa, Hồ Giảng Võ, Hồ Thủ Lệ hoặc dọc theo hai bên Sông Hồng để ngồi mà nhìn NƯỚC. Ở Sài Gòn, chúng tôi sẽ ra Bến Bạch Đằng, qua Văn Thánh, xuống Bình Quới, về Thanh Đa, qua Thủ Thiêm, ngồi bên những hàng quán quanh Sông Sài Gòn, cũng để nhìn NƯỚC…

*

Trên đây chỉ là một số ý tưởng. Còn nhiều cách tẩy chay khác nữa cộng đồng mạng có thể đề xuất và kêu gọi.

TẨY CHAY THẬT ĐƠN GIẢN

Tẩy chay thật đơn giản. Chỉ cần chọn một việc gì đó để không làm, một điểm nào đó để không đến, một mặt hàng nào đó không mua, một món nào đó không ăn, một lớp học, giảng đường, môn học nào đó không đến học, một đền đài nào đó không thăm viếng, một văn phòng nhà nước nào đó không có mặt… là tẩy chay bắt đầu. Then chốt là công tác quảng bá để tất cả đều tẩy chay một lượt.

Ở Ba Lan thời cộng sản, có thời gian cứ mỗi tối mọi nhà đều tắt tivi, vì tivi chiếu phim tuyên truyền nhảm nhí nói về đời sống tươi đẹp ở Liên Xô xấu xí. Khi tivi cùng tắt, nhà đèn ngạc nhiên vì điện dư tăng đột ngột. Ở Đông Đức, có nơi mọi người đến nhà thờ mỗi tối thứ hai, để cầu nguyện, thắp nến. Ở Tiệp Khắc có lúc mọi người đồng loạt ngưng việc 2 giờ để thị uy và để nhà nước độc tài thấy quần chúng đồng lòng nhất trí.[i]

AI SẼ QUẢNG BÁ TẨY CHAY?

Tẩy chay đồng bộ có thể tự phát, như 10.000 người đã tự phát xuống đường vào các chủ nhật 1/5, 8/5, 15/5, 22/5, 29/5, 5/6 trên toàn quốc. Nhưng tẩy chay đồng bộ sẽ đạt hiệu quả hơn nữa khi được quảng bá rộng rãi, khi thông tin lan tỏa nhanh, chiến dịch được điều phối và điều chỉnh cho phù hợp thực tế.

Nhưng ai sẽ tham gia quảng bá để tẩy chay đạt hiệu quả tốt nhất?

Với câu hỏi này, chúng ta có lý do để lạc quan.

Đầu tiên – hãy lấy việc tẩy chay VTV3, tẩy chay báo Tuổi Trẻ làm ví dụ – các cá nhân, hàng trăm hay cả ngàn, thành viên của các tổ chức xã hội dân sự, các nhóm hoạt động vì nhân quyền trong và ngoài nước sẽ gửi thông điệp tẩy chay đến mọi người, thông báo thời gian tẩy chay, mục tiêu và lý do tẩy chay, để thông điệp bắt đầu lan tỏa.

Việt Nam hiện có 40.000.000 người dùng internet, với 30.000.000 tài khoản Facebook tích cực mỗi tháng. Chỉ cần 2.5% trong số này, tức 1.000.000 người, hoặc 750.000 tài khoản Facebook, nhắn nhủ nhau “TẨY CHAY VTV3”, “TẨY CHAY BÁO TUỔI TRẺ” thì dòng tin của họ sẽ lan tỏa đến hàng chục triệu người sau vài ngày.

Đã có hơn 130.000 người, hầu hết ở hải ngoại, tự nguyện và rất nhanh ký tên vào Thỉnh nguyện thư gửi Nhà Trắng về vụ cá chết trước khi Obama qua Việt Nam, họ cũng sẽ là những người tham gia gửi tin về Việt Nam nhắc nhở người thân tẩy chay VTV3, tẩy chay báo Tuổi Trẻ. Nếu mỗi tin nhắn viber hoặc email gửi cho ít nhất 3 người, mỗi người nhận lại gửi cho 3 người khác, con số sẽ thành hàng triệu, hàng chục triệu trong thời gian ngắn.

10.000 người tham gia biểu tình khắp nước trong các ngày chủ nhật từ 1/5 đến 5/6 cũng sẽ nhắn nhủ gia đình, người thân tẩy chay VTV3, tẩy chay báo Tuổi Trẻ, để thông điệp lan tỏa.

Hàng chục ngàn người làm việc trong các văn phòng khi đi làm sáng thứ hai 30/5 và 6/5 đã kháo nhau và phẫn nộ vì vụ “đấu tố Phan Anh”, và vụ “đả kích người làm từ thiện” trên 60 Phút Mở, họ cũng sẽ nhắn nhủ mọi người tẩy chay VTV.

SỨC MẠNH CÔNG NGHỆ THÔNG TIN

Bay từ Mỹ qua Hà Nội hay Sài Gòn mất trên dưới 20 giờ, nhưng một người ngồi ở New York có thể gửi tin nhắn qua viber hay email về cho một hay nhiều người ở Sài Gòn và Hà Nội chỉ trong 2 giây.

Người Việt trên toàn thế giới có thể nói chuyện, truyền tin cho nhau như đang ngồi cạnh nhau, dù khoảng cách thực có thể lên đến 20.000 km. Tuy vậy, nhiều người vẫn còn lạ lẫm với thực tế này, chưa tận dụng nó.

Hãy tận dụng công nghệ thông tin, hãy tưởng tượng và cùng làm những điều này trong mùa tẩy chay:

Các trang mạng sẽ mở những cuộc “động não” (brainstorm) để mọi người tham gia đóng góp ý tưởng về cách và đối tượng tẩy chay.

Cư dân mạng sẽ bình chọn và trao giải “cá thối” cho những nhà lãnh đạo có trách nhiệm nhưng vô trách nhiệm, làm ra vẻ chính trực, thích diễn trò với cá nhưng chỉ ăn cá nhập khẩu từ New Zealand.

Hãy nối mạng cùng những cá nhân yêu môi trường, như các nhân viên văn phòng kết nối với nhau qua mạng nội bộ, như Facebook kết mạng các bạn có cùng mối quan tâm. Khi “mạng” đã nối, hàng triệu trái tim sẽ cùng nhịp đập.

Sẽ có những trang mạng hoặc ứng dụng (app) mang tên tương tự như “30K” (30 ‘không’, tức 30 ngày tẩy chay) để đưa tin về diễn tiến, hiệu quả, số liệu của cuộc tẩy chay, như số khách hàng quảng cáo hủy hợp đồng, số quảng cáo giảm sút, số điện dư ra vì khán giả tắt tivi, hình ảnh của những con đường vắng người, những hàng quán vắng khách, phỏng vấn các nhà báo nhà nước giấu mặt giấu tên về tác dụng của tẩy chay…

Bên cạnh đó, có thể có ứng dụng lấy tên là “CÁ”, đưa tin về biểu tình, tẩy chay. Nếu mở ứng dụng của Uber sẽ thấy ngay xe nào đang ở đâu trong bán kính 2 km, vậy người biểu tình hay tẩy chay rất có thể cũng nắm được mục tiêu, hoặc nhận ra nhau như vậy. Có thể họ sẽ “định vị” được cả công an, an ninh, xe buýt bắt người đang ở đâu để tránh, để đến gặp nói chuyện, hoặc vây kín, bám đuôi theo dõi. Nhờ ứng dụng, họ có thể biết mấy giờ tẩy chay bắt đầu, bao nhiêu người đang hưởng ứng qua “like”, hàng quán nào sẽ không đến, con đường nào sẽ tránh xa.

Người tẩy chay không đeo súng ngang lưng, vì họ mang theo một thứ lợi hại hơn gấp bội: họ mang cả núi thông tin thông minh trong túi.

***

PHẦN 2: MỘT SỐ Ý KIẾN KHÁC

Phần này xin bàn đến một số quan ngại gần đây về sức mạnh và điểm yếu của người Việt, một số kinh nghiệm từ Đông Âu, vai trò của tổ chức dân sự và một số nguyên tắc liên quan đến việc đấu tranh vì nước sạch và chính quyền minh bạch.

DÂN MÌNH VÔ TỔ CHỨC, HÈN HẠ?

Trong một bài gần đây, ông Nguyễn Gia Kiểng đã nói không sai khi cho rằng người Việt, trí thức Việt chưa có tổ chức, chưa được tổ chức. Nhưng, cần thấy rằng chúng ta chưa thể tổ chức cũng vì nhà cầm quyền tìm mọi cách để hạn chế, khống chế hoặc trấn áp, tiêu diệt mọi manh nha tổ chức.

Không khó hiểu khi nhiều sáng kiến và lời kêu gọi hành động chỉ được đáp ứng chừng mực, các kiến nghị, tuyên bố hầu hết không đi kèm với một hành động bất tuân tập thể, hoặc một đợt phản kháng hiệu quả nào.

Phần lớn các kiến nghị, tuyên bố, phản đối được đưa ra là để đánh thức dư luận – một việc làm hết sức quan trọng – nhiều hơn là trông chờ được đáp lại. Thực tế là nhà cầm quyền “vì dân” này luôn phớt lờ dân, kể cả tiếng kêu thống thiết của dân. Việc nhà cầm quyền chưa bỏ tù dài ngày người lên tiếng, hoặc chưa bắn giết công khai giữa ban ngày, còn được cho là “may”.

Điều rất đáng chú ý, thực sự kỳ diệu và làm nức lòng người, đó là hầu hết những phản ứng hiện nay đều do các cá nhân tự phát, họ hành động do thôi thúc của chính lương tâm mình, chứ không ăn theo ai khác hoặc do ai xúi giục. Phúc thay, đất nước này vẫn còn có những con người bất khuất.

Chúng ta chưa có tổ chức vì người dân còn sợ. Có người, có lẽ để đánh thức lòng tự trọng, còn gọi dân mình là “hèn hạ”.

Nhưng, người Việt không nên tự ti vì thiếu tổ chức, vì sợ, vì “hèn hạ”, vì trí thức Việt thích làm quan, thích đứng cạnh để phục vụ một ông vua cho vinh thân phì gia hơn là cùng dân đứng đối diện với vua khi cần. Người dân các nước Đông Âu và Liên Xô cũ cũng sợ y như thế, cũng “hèn hạ” y như thế, cũng “trí thức cung đình” y như thế, cũng không có tổ chức y như thế, thậm chí còn hơn.

Lịch sử Cách mạng 1989 cho thấy những người đấu tranh cho dân chủ và nhân quyền ở Đông Âu xuất hiện trễ, các cuộc biểu tình hàng trăm ngàn người chỉ diễn ra vào giai đoạn cuối, họ không có tổ chức nào đáng kể, phần lớn xuất hiện ngay trước khi chế độ sụp đổ năm 1989 (ngoại trừ Công đoàn Đoàn kết Ba Lan ra đời năm 1980). Trong khi ở Việt Nam, những người đấu tranh hoạt động sớm hơn, đa dạng hơn, dũng cảm hơn. Khi nghiên cứu về những người hoạt động dân chủ Việt Nam, giáo sư Benedict Kerkvliet gần đây cũng nhắc đến một số điều tương tự. [ii]

Vì vậy, xin đừng tự ti mà hãy tin vào sự thật bất biến rằng người dân, tuy tay không, nhưng họ luôn vô địch vì họ là số đông, nhất là khi họ biết sự thật, và có cách để phản kháng.

Chế độ toàn trị dị hợm luôn làm ra vẻ bình thường và rất cần dân “hợp tác” một cách vô ý thức, bằng những động tác bình thường hàng ngày nhưng góp phần duy trì chế độ lâu dài, như đọc báo, xem tivi. Họ cần dân “ra sân” để trận bóng toàn trị bắt đầu. Tẩy chay là khi người dân từ chối ra sân, để trận đấu không xảy ra, đội “nhà” không thu được tiền, cũng không thể thắng, và sân vận động phải đóng cửa.

Điều quan trọng hơn nữa là hiện nay, người dân đang là người chủ động bầy ra thế trận, trong khi nhà cầm quyền không vì dân đang bị động và chỉ phản ứng lại.

BÀI HỌC ĐÔNG ÂU: CẦN VÀ ĐỦ

Vào những ngày cuối của cộng sản tại các nước Đông Âu, người quan sát có thể thấy những sự kiện sau:

Người dân xuống đường rầm rộ và liên tục, gây áp lực có tính quyết định, khiến chính phủ phải đối thoại với đối lập, hoặc chính phủ phải từ chức, đảo chính nội bộ, thay lãnh đạo, đàm phán bàn tròn, loại khỏi hiến pháp vai trò lãnh đạo của đảng, mở rộng truyền thông, cho lập chính đảng, rồi đi đến bước ngoặt quan trọng là bầu cử tự do, thành lập chính phủ dân chủ, đảng cộng sản tự giải tán, đổi thể chế, thay tên nước … như đã diễn ra tại Đông Đức, Ba Lan, Tiệp Khắc, Hungary, Bulgaria.[iii]

Trong khi đó ở Rumani – xứ sở có lãnh tụ Ceausescu cực kỳ độc tài và hà khắc, xã hội bị trấn áp tột cùng – người ta thấy giáo dân ở một vùng xa xuống đường rầm rộ để ủng hộ một chủ chăn bị đàn áp. Rồi họ tràn xuống phố tấn công trụ sở đảng, khiến có người bị bắn giết. Mọi sự sau đó như quả cầu tuyết càng lao dốc càng lớn, quần chúng thủ đô phẫn nộ phản ứng vì vụ thảm sát, khiến lãnh tụ đang huyên thuyên trước hàng trăm ngàn người phải khựng lại, rồi bỏ chạy. Quần chúng rượt đuổi lãnh tụ, đột nhập trụ sở đảng. Lãnh tụ thoát thân bằng trực thăng, nhưng cuối cùng lãnh tụ và vợ bị bắt và bị chính quân đội xử tử.

Khi thấy những biến chuyển long trời lở đất vừa kể, rất dễ nghĩ rằng chế độ cộng sản bị lật đổ bởi những cuộc xuống đường khổng lồ. Nhưng thực ra đó chỉ là nguyên nhân gần, là chất xúc tác vào đúng lúc.

Có nguyên nhân sâu xa hơn, đó là các chế độ kia do sai lầm nội tại – từ tư tưởng, chính sách, đến cơ chế, con người – đều đã lâm vào đường cùng, đều đã rơi xuống tận đáy của suy đồi, rữa nát. Kinh tế suy sụp, họ hết sạch tiền, không còn mảy may chính danh, trước quần chúng họ hiện hình lừa đảo, vô trách nhiệm, tham nhũng, họ cũng không còn được “anh cả” Liên Xô hậu thuẫn nữa, cả về kinh tế lẫn quân sự. Và khi chế độ chỉ còn một mình, trần truồng đối diện với nhân dân nổi giận vào phút cuối, thì tất cả thay đổi.

Điều tuyệt vời là hầu hết đã thay đổi theo lối ôn hòa, bằng đối thoại, bầu cử tự do, lập chính phủ mới, chuyển giao quyền lực trong hòa bình. Chỉ trừ Rumani là xảy ra bạo động, lãnh tụ bỏ chạy, quân đội đụng độ với công an mật vụ, để rồi cuối cùng vợ chồng nhà độc tài bị tòa án binh dã chiến xử tử hình ngay sau khi phán quyết.

Chế độ cộng sản ở nước mình đã đến giai đoạn “tận đáy” chưa?

Có vẻ là nó đang đến. Rất có thể những điều này sẽ diễn ra trong vài năm nữa: Nhà nước hết sạch tiền, nợ nần không thể trả, không ai cho vay thêm, kinh tế khủng hoảng, môi trường khủng hoảng, thức ăn khủng hoảng, người dân bất mãn, giới bình dân lẫn trung lưu trí thức ngày càng hiểu biết, dũng cảm, dứt khoát đòi quyền sống, những cuộc tẩy chay, bãi công, bãi thị, bãi trường ngày càng nhiều, những cuộc biểu tình ngày càng đông, chính quyền bất lực, Việt Nam xích lại gần Mỹ hơn, xa Trung Quốc hơn, Trung Quốc cũng vì khủng hoảng nội bộ trầm trọng không thể can thiệp sâu, cùng lúc thế giới tự do mở rộng vòng tay và lối thoát hiểm, không còn đường nào khác, Đảng Cộng sản Việt Nam phải ngồi xuống đối thoại, đàm phán bàn tròn với dân, và cuộc chuyển đổi ôn hòa từ cộng sản qua dân chủ bắt đầu, dân chúng được ứng cử, bầu cử tự do, chính quyền dân cử thành lập, thể chế thay đổi, lịch sử Việt Nam sang trang.

Nhưng, cũng có thể kịch bản tương tự như Rumani sẽ xảy ra. Tất cả tùy vào “trên”.

Nhưng đó là nhìn tới. Nhìn vào hiện tại thì việc của người dân là khi sự sống của mình, đất nước rừng núi sông biển của mình, sự độc lập của mình bị đe dọa, thì họ sẽ phải hành động, theo cách của họ, theo cách lương tâm họ mách bảo, và việc làm của họ góp phần thay đổi diện mạo lịch sử.

CÁC TỔ CHỨC DÂN SỰ VÀO CUỘC

Thường thì một tổ chức mạnh, có số đông ủng hộ, khi tiến hành một chiến dịch (như tẩy chay, bãi trường, đình công, bất hợp tác), họ có thể làm các bước cơ bản như:

TRÌNH BÀY YÊU SÁCH với nhà cầm quyền, THƯƠNG LƯỢNG để giải quyết. Nếu nhà cầm quyền không đáp ứng, họ sẽ ra TỐI HẬU THƯ với mốc thời gian cụ thể. Khi hết hạn mà yêu sách vẫn không được đáp ứng, họ sẽ PHÁT LỆNH HÀNH ĐỘNG, đồng thời QUẢNG BÁ cho cộng đồng trong nước và quốc tế biết việc họ sẽ làm để được ủng hộ và giành chính nghĩa cho mình. Họ sẽ VẬN ĐỘNG và tiến hành hàng loạt CHIẾN DỊCH PHẢN KHÁNG với những giai đoạn khác nhau, với những mục tiêu và thước đo hiệu quả khác nhau, nhưng luôn luôn MỞ CỬA CHO ĐỐI THOẠI với nhà cầm quyền. Họ cũng luôn đánh giá và ĐIỀU CHỈNH chiến dịch phản kháng cho phù hợp thực tế, và có ĐỘI NGŨ LÃNH ĐẠO THAY THẾ, phòng khi những người dẫn đầu bị bắt hay áp chế.

Trong tình hình hiện tại, chiến dịch 30 Ngày Tẩy Chay có thể tự phát bắt đầu ngay hôm nay, và các cá nhân uy tín, các tổ chức dân sự được tin cậy có thể nhập cuộc ngay, cùng mọi người và hỗ trợ mọi người.

ĐẠI NGHĨA THẮNG HUNG TÀN

Hãy nhập cuộc với mục đích trong sáng – vì con người, vì môi trường, vì sự minh bạch, công bằng – và hãy dùng những phương tiện trong sáng – không bạo động, không đập phá.

Biện chứng đấu tranh bất bạo động của Gandhi là tư tưởng rất đáng để tham khảo: “Người đấu tranh muốn thắng, nhưng không phải là thắng đối thủ, mà là thắng tình trạng xung đột, bằng một hợp đề tốt nhất có thể.”[iv] Nói cách khác, A và B không diệt nhau, mà A và B cùng tìm ra hợp đề.

Có nhà thơ Việt Nam từng cho rằng “Đã thông thái mà cộng sản thì không lương thiện”. Nhưng điều bà Aung San Suu Kyi chủ trương thì tích cực hơn rất nhiều: “Không có cái ác, chỉ có sự ngu dốt mà thôi”, vì chính ngu dốt đã sinh ra cái ác và cái không lương thiện. Khi đã biết sự thật, ngu dốt sẽ hết, bóng tối sẽ lui.

Chỉ khi tin như thế, có lẽ chúng ta mới có nền tảng để đối thoại với đối phương và tìm được “hợp đề”. Nếu đối phương ngoan cố, gạt sự thật qua một bên và tiếp tục ngu dốt, thì người đấu tranh như Gandhi sẽ theo cách “tự khổ”, bằng bất tuân, tẩy chay, bỏ việc, tuyệt thực với cường độ cao, nhưng dứt khoát bất bạo động, cho đến khi đối phương không có cách nào khác mà phải thay đổi. Không phải vô tình mà Obama đã trích lời Thích Nhất Hạnh: “Để đối thoại, hai bên phải thay đổi.”

Cuộc đấu tranh của người Việt hôm nay xin hãy là cuộc đấu tranh quyết liệt giữa một bên là sự hiểu biết, vốn giải phóng con người, và một bên là sự ngu dốt, vốn làm con người hèn nhát, bất xứng và ngăn chặn mọi tiến bộ.

Tin như vậy, chúng ta sẽ thấy vẫn còn chỗ cho “kẻ ác” trở về với dân, với sự thật và tình thương, bỏ đi đối trá và thù ghét. Hoặc nói như Nguyễn Trãi trong Bình Ngô Đại cáo: “Đem đại nghĩa để thắng hung tàn. Lấy chí nhân mà thay cường bạo.”

THAY LỜI KẾT

Vì sinh kế, nguồn sống đang lâm nguy của hàng triệu ngư dân 4 tỉnh miền trung, hãy tẩy chay VTV3, tẩy chay báo chí, kẻ thu vào hàng triệu đô-la mỗi ngày góp phần nuôi bộ máy dối trá.

Vì minh bạch thông tin, hãy tẩy chay VTV, tẩy chay báo chí, công cụ tiêu biểu của thông tin lệch lạc, của sự thật mờ, luôn né tránh vấn đề thật, chạy theo vấn dề giả.

Vì sự sống còn của biển, của những dòng sông, cánh đồng và sự công bằng, hãy tẩy chay VTV, tẩy chay báo chí, những kẻ đang tiếp tay bao che cho nghi phạm lộ liễu Formosa, cho các quan chức tham nhũng ẩn nấp và các quan thầy sau lưng giựt dây.

Vì tương lai chúng ta và của thế hệ trẻ, của hàng triệu các bạn tuổi teen và thiếu nhi, hãy bày tỏ thái độ bằng cách tắt TV, hoặc không xem VTV, không mua báo.

Từng đồng bào hải ngoại, xin hãy nhắn tin, gửi mail về cho thân nhân trong nước, kêu gọi tẩy chay VTV, tẩy chay báo chí.

Xin các họa sĩ thiết kế hãy tạo ra các logo cho chiến dịch tẩy chay. Xin các bạn viết lời quảng cáo, hãy viết những khẩu hiệu hay. Xin các bạn IT, hãy tạo ra những cụm từ, những hashtag như #TẨYCHAYVTV3, #TẨYCHAYBÁOCHÍ…

Xin các bạn trẻ sành điệu, hãy tạo ra những chữ tắt cho 30 NGÀY TẨY CHAY, như “X30”, “30K” (30 ngày “không”) để dễ dùng khi nhắn tin.

Cũng có thể cứ mỗi 7 giờ sáng, 12 giờ trưa, 7 giờ tối, mọi người lại gửi qua viber cho nhau từ tắt “30K”, hoặc tương tự, để nhớ hôm nay sáng không mua báo, tối không xem tivi.

Để càng dễ nhớ, dễ làm cũng có thể biến 3 ngày cuối tuần, thứ sáu, thứ bảy, chủ nhật tuần này và những tuần sau thành những “CUỐI TUẦN KHÔNG TIVI”. Nếu lỡ xem ít nhiều thì hãy nhớ tắt hẳn tivi trong 2 tiếng, TỪ 8 ĐẾN 10 GIỜ TỐI, “giờ vàng” của quảng cáo.

Để đòi nhà cầm quyền phải tôn trọng sự thật, minh bạch thông tin, giải quyết khủng hoảng môi trường, cứu giúp dân bị nạn, xét xử kẻ có tội, bồi thường cho người bị thiệt hại, trả lại biển sạch, môi trường sạch cho người dân hôm nay và các thế hệ mai sau, hãy đồng loạt tham gia và quảng bá 30 Ngày Tẩy Chay.

____

[i]    Bạn đọc có thể xem Revolution 1989, của Victor Sybestyen, NXB Pantheon Books, New York, 2009. Bản dịch Việt ngữ Cách mạng 1989 của Phan Trinh đăng trên boxitvn.net.

[ii]   Theo Benedict J. Tria Kerkvliet, như trích trong Dân chủ hóa: vài bài học quốc tế và kịch bản khả dĩ cho Việt Nam, của Nguyễn Quang A, bản PDF, trang 21, phổ biến tại Hội thảo Hè (Berlin, 24-25/7/2015).  Trích:

“Kerkvliet cũng nhắc đến những phong trào đấu tranh dân chủ từ 1975 đến cuối các năm 1980, từ câu lạc bộ những người kháng chiến cũ (mà để dẹp bỏ và vô hiệu hóa nó chính quyền đã lập ra Hội Cựu Chiến Binh). Ông cũng so sánh với Nhân Văn Giai Phẩm cuối những người năm 1950 và so sánh phong trào dân chủ Việt Nam với các phong trào đấu tranh ở các nước xã hội chủ nghĩa Đông Âu trong những năm 1970 và 1980 cũng như ở Cộng Hòa Việt Nam (1954-75) và ông phát hiện ra những nét tương đồng và dị biệt. Có lẽ một sự khác biệt làm nhiều người bi quan về xã hội dân sự ở Việt Nam bất ngờ khi Kerkvliet cho rằng “Các tổ chức và các đảng chính trị trực tiếp thách thức sự cai trị cộng sản ở Đông Âu và Liên Xô đã ít và chỉ đến vào cuối các năm 1980, trước sự sụp đổ chế độ chẳng bao lâu, không như ở Việt Nam, trong những năm đầu của phong trào dân chủ hóa.”

“So sánh với các nước Đông Âu thời các năm 1980, Việt Nam hiện nay (2015) có vài thuận lợi lớn hơn nhiều là: a) các nước xã hội chủ nghĩa Đông Âu thời đó đã phải chuyển đổi cả chính trị lẫn kinh tế còn Việt Nam bây giờ về cơ bản chỉ cần tiến hành chuyển đổi chính trị và như thế sự chuyển đổi ở Việt Nam có phần giống với sự chuyển đổi ở Hàn Quốc và Đài Loan hơn xét về 2 khía cạnh này; b) công nghệ thời các năm 1980 không tạo thuận lợi cho việc truyền bá thông tin và tổ chức như bây giờ với Internet và các mạng xã hội.”

[iii]   Revolution 1989, Victor Sybestyen, như trên.

[iv] Conquest of Violence – the Gandhian Philosophy of Conflict, Joan Bondurant, NXB Đại học Princeton, Mỹ, 1952, hiệu đính năm 1988, tr. 196. Xem thêm Đấu tranh vì lương tâm: Phương pháp của Gandhi, của Joan V. Bondurant, đăng trênprocontra.asia