Tuyên bố của các Tổ chức xã hội dân sự và chính trị Việt Nam về thái độ của nhà cầm quyền trước thảm họa ô nhiễm môi trường biển
04-07-2016
Kính thưa
– Toàn thể Đồng bào Việt Nam trong và ngoài nước
– Các chính phủ dân chủ năm châu, các cơ quan nhân quyền quốc tế.
Cho tới hôm nay, đã gần ba tháng kể từ vụ cá chết ở Vũng Áng rồi khắp bờ biển 4 tỉnh miền Trung. Đất nước Việt Nam lần đầu tiên gánh chịu một thảm họa nghiêm trọng bất ngờ ập xuống, tàn phá môi trường, gây ảnh hưởng lên hàng triệu đồng bào làm những nghề liên quan tới biển, cũng như đang từ từ giáng xuống toàn thể Dân tộc với những di hại khôn lường trên bao thế hệ. Thảm họa này cũng kéo theo những mối nguy cho chủ quyền đất nước trên lãnh hải và lãnh thổ, trong tình hình Trung Quốc đang tìm mọi cách thôn tính Biển Đông.
Thế mà tới tận lúc này, người dân thay vì thấy một chính quyền luôn tự xưng là “của dân, do dân và vì dân” nỗ lực chu toàn trách nhiệm, thì lại chỉ chứng kiến những hành động gieo hoang mang và gây công phẫn từ giới lãnh đạo chính trị mà có vẻ nằm trong một chiến dịch tổng lực nhằm dẹp yên vụ cá chết, nhất là sau cuộc họp báo công bố thủ phạm và nguyên nhân của thảm họa chiều ngày 30-06-2016 tại Hà Nội. Chiến dịch tổng lực đó đã biểu hiện cụ thể như sau:
1- Cung cách bưng bít vô lương tâm của Bộ Thông tin và Truyền thông. Tin nhắn điện thoại nay bị chặn những từ khoá như “Formosa”, “Vũng Áng”, “cá chết”… Báo chí nhà nước đã không đưa một dòng nào về hai cuộc biểu tình lớn vì môi trường đầu tháng 05, trái lại cáo buộc một số người tội “kích động” dân chúng xuống đường “gây rối loạn”. Ngày 13-05, báo Nông Thôn Ngày Nay bị phạt 140 triệu đồng vì in trên ấn phẩm Thế Giới Tiếp Thị bài “Nhân dân mãi mãi là người đến sau”, và “Lời than thở của các loài cá”.
Ngày 30-05, VTV 6 phát chương trình “60 phút mở – Chia sẻ trên mạng xã hội để làm gì?” nhằm khẳng định video clip “Hai con cá chết trong nước biển Vũng Áng?” của VTC là ngụy tạo, đồng thời đấu tố MC Phan Anh vì đã đưa nó lên trang FB của mình. Hôm 06-06, tờ Giáo Dục và Thời Đại Online phải rút xuống bài viết “Nguyên nhân cá chết liên quan đến thủ phạm gây ra nguyên nhân đó” sau khi nó lan truyền với tốc độ chóng mặt trên mạng xã hội. Ngày 10-06, huyện Vĩnh Linh tỉnh Quảng trị đã phát hiện 30 tấn cá đông lạnh có chứa chất độc phenol với nồng độ nguy hiểm, truyền thông nhà nước lại tiếp tục đăng tải các nội dung phi khoa học, đưa ra các nhận định theo hướng trấn an dối gạt người dân từ các quan chức và trí thức của chế độ.
2- Hành vi đàn áp vô pháp luật của Bộ Công an. Cuối tháng 04-2016, hai phóng viên tự do đi làm phóng sự về cá chết tại Quảng Bình, Hà Tĩnh, Nghệ An đã bị công an bắt nhốt, tra khảo, hành hạ trong nhiều ngày. Trong các cuộc xuống đường vì môi trường tháng 05 và đầu tháng 06 tại Hà Nội và Sài Gòn, rất nhiều công an bịt mặt, vận thường phục hoặc côn đồ đầu gấu được thuê mướn đã xông vào đánh đập dã man những người biểu tình, kể cả trẻ thơ và phụ nữ. Chưa hết, an ninh, dân phòng, thanh niên xung phong còn bắt một số biểu tình viên về đồn đánh cho nhừ tử; thậm chí còn nhốt họ vào trại hỗ trợ xã hội nhiều ngày, bỏ đói, hành hạ, làm nhục. Ngoài ra, công an mật vụ còn bao vây các bãi biển miền Trung không cho bất cứ ai chụp ảnh, quay phim hay nói chuyện với ngư dân lâm nạn. Nhiều phóng viên đi lấy tin ở vùng biển này đã bị tấn công đến đổ máu. Quan chức bộ Công an còn cho rằng những người biểu tình là theo sự xúi giục của “các lực lượng thù địch”, và đã chuẩn bị phương án đàn áp trong ngày công bố 30-06 cũng như trong thời gian tới đây.
3- Biện pháp ngăn chặn vô nhân đạo của Bộ Y tế. Đó là cấm xét nghiệm hay thông báo kết quả xét nghiệm cho những ai bị ngộ độc biển hay ngộ độc cá. Nạn nhân đầu tiên là thợ lặn Lê Văn Ngày, chết hôm 24-04-2016, sau khi thi công xây dựng đê chắn sóng ở cảng Sơn Dương. Hàng loạt thợ lặn ở khu công nghiệp này cũng có biểu hiện bị nhiễm độc nước biển. Tuy vậy, sau gần một tháng kiểm tra sức khỏe, họ chẳng những không nhận được kết quả mà còn bị đe dọa chấm dứt hợp đồng lao động. Gia đình một thợ lặn còn tiết lộ có người “muốn đưa mấy anh em thợ lặn đi khám, nhưng bác sĩ trong Sài Gòn nói rằng trên Bộ cấm rồi nên họ không dám làm… và rằng bây giờ đi khắp VN, cả Hà Nội, Huế, SG cũng không có ai dám cho kết quả xét nghiệm.” (theo RFA 27-05-2016).
Nhưng mặt khác, kể từ đầu tháng 5-2016 đến nay, Bộ Y tế lên tiếng phụ họa chủ trương tuyên truyền của nhà nước “Biển cơ bản là sạch”, bất chấp nhiều hiểm họa tiềm tàng ở khu vực ven bờ. Ngày 10-05, Viện Kiểm nghiệm An toàn Vệ sinh Thực phẩm Quốc gia của Bộ đã nhanh chóng xác nhận 139 mẫu hải sản “an toàn” của bốn tỉnh miền Trung được đánh bắt xa bờ, nhưng lại bỏ mặc việc xét nghiệm độ nhiễm độc của hải sản gần bờ (theo RFI 01-06-2016).
4- Hoạt động trấn an nực cười và hỗ trợ lấy có của viên chức nhà nước. Chiều 25-05, tại bãi biển Nhật Lệ, Liên đoàn Lao động tỉnh Quảng Bình đã làm Lễ phát động “Tuần làm sạch môi trường và tắm biển” nhằm truyền tải thông điệp biển an toàn, hải sản sạch để nhân dân và du khách yên tâm tắm táp, sử dụng hải sản rõ nguồn gốc, tham gia làm sạch bãi biển… Từ ngày 01 đến 08-06, Bộ Tài nguyên &Môi trường tổ chức Tuần lễ Biển và Hải đảo VN mà chẳng hề nhắc đến thảm họa sinh thái. Tối 14-06, tại quảng trường Ba Đình, Đoàn Thanh niên CS đã phát động chương trình “Góp cờ cùng ngư dân bám biển”, tặng cho họ 2,5 triệu lá cờ đỏ như một thông điệp hãy thôi bám bờ khóc than mà ra khơi bám biển để “giữ chủ quyền” cho đảng…
Mặt khác, tại một số địa phương đã xuất hiện tình trạng thôn, xóm tổ chức thu tiền của các hộ gia đình được cấp gạo hỗ trợ với lý do trả phí vận chuyển, hoặc cấp gạo nhưng không đủ số lượng quy định. (Báo Mới 18-05). Xã Lộc Vĩnh, huyện Phú Lộc, tỉnh Thừa Thiên-Huế đã được giải ngân 2,023 tỉ đồng hỗ trợ ngư dân thiệt hại, nhưng đến nay Ủy ban xã vẫn chưa chịu cấp phát cho họ và số tiền này có nguy cơ bị thất thoát. (FB Thanh Niên Công Giáo 07-06). Chính phủ hứa sẽ hỗ trợ tiêu thụ số thủy sản đánh bắt xa bờ, nhưng một tàu đánh cá thuộc thôn Đông Yên, xã Kỳ Lợi, huyện Kỳ Anh, tỉnh Hà Tĩnh đánh bắt được gần 30 tấn cá mu ở ngoài 30 hải lý rồi cập cảng Vũng Áng ngày 30-05 thì chẳng có cơ quan nào chịu thu mua. Rốt cuộc số cá bị thối rữa. Nói chung, chương trình hỗ trợ của nhà cầm quyền đối với ngư dân lâm nạn nơi có nơi không, chỗ nhiều chỗ ít.
5- Thái độ lấp liếm và dung túng vô trách nhiệm của Chính phủ. Sau sứ điệp ngầm “Hãy an tâm” mà TBT Nguyễn Phú Trọng nhanh chóng trao cho tập đoàn Formosa Hà Tĩnh ngày 22-04-2016, các quan chức liên tục có những tuyên bố kiểu câu giờ và đánh lạc hướng. Như ngày 02-06, Chủ nhiệm Văn phòng Chính phủ Mai Tiến Dũng thông báo: “Đã tìm ra nguyên nhân cá chết nhưng chưa công bố vì đang phản biện” !?! Bên cạnh đó, Chính phủ còn từ khước sự giúp đỡ của Hoa Kỳ (theo tiết lộ của Đại sứ Ted Osius ngày 08-06 tại Washington DC) và của Đài Loan (theo tiết lộ của một viên chức nước này trong một cuộc họp báo ở Đài Bắc hôm 16-06).
Đúng ngày họp báo 30-06, bộ trưởng Trương Minh Tuấn hùng hồn tuyên bố: “Ngay từ đầu những người đứng đầu Đảng, Nhà nước đã quyết liệt chỉ đạo yêu cầu điều tra nhanh chóng xác định nguyên nhân, thủ phạm gây ra, đánh giá hậu quả gây ra, hỗ trợ người dân bị ảnh hưởng…”. Thế nhưng, chẳng có “quan” nào phải từ chức, bị truy cứu trách nhiệm dân sự hay hình sự vì đã để xảy ra thảm hoạ. Thậm chí chẳng có “quan” nào đứng lên xin lỗi toàn dân và các nạn nhân, vì đã phát biểu lừa gạt công luận hoặc từng ra tay đàn áp người bảo vệ môi trường.
Trước ngày họp báo, đã xuất hiện bức thư nhận lỗi của Formosa. Điều tra nguyên nhân thảm hoạ môi trường là vấn đề kỹ thuật và pháp lý, lẽ ra kết quả phải công bố trước khi công ty nhận lỗi về mình. Vậy mà ngược lại. Điều đó cho thấy Chính phủ chờ thuyết phục Formosa thừa nhận trước mới dám công bố nguyên nhân sau. Như thế là có sự phối hợp nhịp nhàng giữa đôi bên trong sự kiện nghiêm trọng này để đối phó công luận!
Bộ trưởng Mai Tiến Dũng cũng cho hay: Vì Formosa đã nhận lỗi trước người dân VN, đưa ra 5 cam kết về bồi thường hỗ trợ, nên Chính phủ cũng có “chính sách độ lượng” mà không truy tố!?! Điều này phải chăng có liên hệ với việc hoãn thi hành Bộ luật Hình sự sửa đổi vốn phải có hiệu lực ngày 01-07. Vì với Điều 235, khoản 5, điểm (d) trong Bộ luật này, Formosa phải bị đình chỉ hoạt động vĩnh viễn.
Ngoài việc chấp nhận sự “đổ thừa” của Formosa là do mất điện trong vài ngày đầu tháng 4-2016, nên các chất kịch độc phenol và cyanur chảy tràn ra biển, chấp nhận để Formosa tiếp tục hoạt động như một ổ độc chất lâu dài cho môi trường đất nước và một nguy cơ tiềm tàng cho an ninh tổ quốc, nhà cầm quyền lại tự ý chấp nhận 500 triệu đôla bồi thường mà không thông qua sự đánh giá tường tận của chuyên gia và phán quyết nghiêm túc của tòa án về tác hại khủng khiếp do Formosa gây ra trong hiện tại và tương lai. Như thế là vi phạm Hiến pháp lẫn pháp luật. Ngoài ra, đó là số tiền bèo bọt, vô nghĩa, mang tính cách lăng nhục, một hình thức đấm mõm quan chức và bố thí cho nạn nhân, kết quả sự thỏa thuận trên lưng nhân dân của một nhà nước vô trách nhiệm với một tội phạm môi trường khét tiếng. Với cái giá đó, đảng Cộng sản đang bán rẻ hiện tại và tương lai dân tộc!
Tất cả vụ việc này đang gây phản ứng mạnh mẽ trong công luận nhân dân và thậm chí trên báo giới “lề đảng”
Trước tình hình đó, các tổ chức xã hội dân sự và chính trị ký tên dưới đây tuyên bố:
1- Cực lực lên án nhà cầm quyền Cộng sản, cụ thể là Bộ Chính trị, sau thời gian dài của thảm họa quốc gia, đã chẳng có một phán quyết nghiêm chỉnh nào về thủ phạm tội ác, một biện pháp hữu hiệu nào để khôi phục môi trường, một hỗ trợ đúng nghĩa nào cho các nạn nhân thảm họa. Ngược lại, sau khi để cho Formosa chiếm giữ một khu vực quan trọng về an ninh quốc phòng, với những điều kiện ưu đãi cách kỳ lạ, để rồi tuôn ra độc chất hủy hoại môi trường chưa từng có, nay nhà cầm quyền vẫn cho nó ung dung tồn tại và hoạt động để tiếp tục gieo tai ương, thay vì đưa nó ra truy tố trước pháp luật và đóng cửa nó vĩnh viễn.
2- Kịch liệt phê phán chính phủ VN thay vì cúi đầu nhận lỗi trước nhân dân, bãi nhiệm và truy tố những quan chức dính líu tới tiến trình cho phép một tác nhân nước ngoài vào gây hiểm họa cho chính Tổ quốc và Đồng bào, thì lại bày ra màn trình diễn “nhận lỗi” của một tội phạm được ngay đặc xá, như khúc dạo đầu để đảng CS tiếp tục trục lợi trên lưng nhân dân VN, những người sẽ tiếp tục hứng chịu thảm họa bởi cung cách độc tôn lãnh đạo và điều hành đất nước của đảng. Cung cách này dựa trên điều 4 Hiến pháp hết sức ngang ngược và sự hỗ trợ của một Quốc hội chỉ biết im lặng.
3- Tha thiết kêu gọi toàn thể Đồng bào, các lực lượng quần chúng (sinh viên học sinh, nông dân, ngư dân, công nhân), các cộng đồng tôn giáo, các tổ chức xã hội dân sự độc lập tiếp tục xuống đường thường xuyên và đông đảo, tỏ quyền lực nhân dân, tạo sức mạnh quần chúng để đòi đảng và nhà cầm quyền cộng sản phải trả lẽ trước công lý. Bởi lẽ cái chết của biển cũng như của cá chỉ là ngọn của vấn đề, gốc chính là cái chết của lương tâm, của đạo đức, của lý trí và của chính trị nơi hàng lãnh đạo mà ngày càng lộ rõ là vô Tổ quốc và vô Dân tộc.
4- Cụ thể đề nghị với toàn thể Đồng bào “Một Tháng Hành Động Vì Môi Trường Việt Nam”, kể từ ngày 6/7/2016 đến 6/8/2016. Trong tháng này, chúng ta sẽ kêu gọi nhau thực hiện những hành động sau :
– mặc áo trắng có biểu tượng cá chết khi ra đường;
– biểu tình cá nhân hay tập thể để đòi đóng cửa Formosa;
– tổ chức các đoàn đi hỗ trợ ngư dân, đặc biệt hỗ trợ pháp lý để kiện Formosa ra tòa;
– và mọi sáng kiến cần thiết khác.
Riêng Đồng bào hải ngoại, xin hãy tổ chức triển lãm hình ảnh toàn bộ vụ Formosa cũng như có những hoạt động lên án tội ác phá hủy môi trường của thủ phạm lẫn đồng lõa để vận động quốc tế ủng hộ nhân dân Việt Nam.
Làm tại Việt Nam ngày 04 tháng 07 năm 2016
Các tổ chức xã hội dân sự độc lập:
1- Báo Sài Gòn. Đại diện: Linh mục Lê Ngọc Thanh
2- Diễn đàn Bauxite Việt Nam. Đại diện: Giáo sư Phạm Xuân Yêm.
3- Diễn đàn Xã hội Dân sự. Đại diện: Tiến sĩ Nguyễn Quang A
4- Giáo hội Liên hữu Lutheran VN-HK. Đại diện: Mục sư Nguyễn Hoàng Hoa
5- Giáo hội Phật giáo Hòa Hảo Thuần túy. Đại diện: Các ông Lê Văn Sóc, Lê Quang Hiển
6- Hội Anh em Dân chủ. Đại diện: Mục sư Nguyễn Trung Tôn.
7- Hội Bảo vệ Quyền tự do Tôn giáo. Đại diện: Bà Hà Thị Vân
8- Hội Bầu bí Tương thân. Đại diện: Ông Nguyễn Lê Hùng
9- Hội Cựu Tù nhân Lương tâm. Đại diện: Bác sĩ Nguyễn Đan Quế và Linh mục Phan Văn Lợi
10- Hội cựu Tù nhân LT thanh niên Công giáo. Đại Diện: Anh Nguyễn văn Oai.
11- Hội Người dân Đòi quyền sống: Đại diện: Bà Hồ Thị Bich Khương
12- Khối Nhơn sanh đạo Cao Đài. Đại diện: các Chánh trị sự Hứa Phi, Nguyễn Kim Lân, Nguyễn Bạch Phụng.
13- Khối Tự do Dân chủ 8406. Đại diện: Kỹ sư Đỗ Nam Hải.
14- Mạng lưới Các Tổ chức XHDS Độc lập. Đại diện: Ông Vũ Quốc Ngữ
15- Người Bảo vệ Nhân quyền. Đại diện: Ông Vũ Quốc Ngữ
16- Nhóm Linh mục Nguyễn Kim Điền. Đại diện: Linh mục Nguyễn Hữu Giải.
17- Phong trào liên đới Dân Oan. Đại diện: Bà Trần Ngọc Anh.
18- Tăng đoàn Giáo hội PGVNTN. Đại diện: Hòa thượng Thích Không Tánh.